Soạn bài Bí ẩn của làn nước| Văn 9 tập 1 kết nối tri thức

1. Soạn bài Bí ẩn của làn nước: Tác giả Bảo Ninh 

a. Tiểu sử

- Bảo Ninh (1952 - 2001), tên thật là Hoàng Ấu Phương, sinh tại Nghệ An. Ngoài tên thật ra, ông còn nhiều bút danh khác như Nhật Giang, Mã Pí Lèng,…Ông sinh ra trong một gia đình trí thức, cha là giáo sư Hoàng Tuệ, nguyên Viện trưởng Viện Ngôn ngữ học.

- Bảo Ninh ít xuất hiện trước truyền thông và ít chia sẻ về đời tư. Ông được nhiều người yêu mến bởi tài năng, sự khiêm tốn và cách sống giản dị.

- Bảo Ninh tham gia quân đội năm 1969, chiến đấu ở mặt trận B-3 Tây Nguyên. Đến năm 1975, sau khi miền Nam được giải phòng thì ông xuất ngũ.

- Sau chiến tranh, ông học đại học ở Hà Nội, rồi làm việc tại Viện Khoa học Việt Nam.

- Bắt đầu viết văn từ những năm 1980. Bảo Ninh được coi là một trong những nhà văn Việt Nam quan trọng nhất của thế hệ sau chiến tranh. 

b. Sự nghiệp văn học

- Các tác phẩm tiêu biểu của Bảo Ninh

+ Tác phẩm đầu tay: "Trại bảy chú lùn" (1987)

+ Nỗi buồn chiến tranh (1985): Tiểu thuyết nổi tiếng nhất của Bảo Ninh, được đánh giá là một trong những tác phẩm văn học Việt Nam xuất sắc nhất thế kỷ 20. Tác phẩm đã được dịch sang nhiều ngôn ngữ và nhận được nhiều giải thưởng quốc tế.

+ Một số tác phẩm khác: "Mùa hè năm 68", "Đường lên Sở Cờ", "Thời thơ ấu",...

- Phong cách văn học

+ Văn phong của Bảo Ninh hiện thực, trần trụi, không né tránh những góc khuất của chiến tranh.

+ Ngôn ngữ giàu sức gợi, hình ảnh ám ảnh, thể hiện tâm trạng bi thương của con người trong chiến tranh.

+ Có ảnh hưởng lớn đến nền văn học Việt Nam sau chiến tranh. Tác phẩm của ông đã có ảnh hưởng lớn đến văn học Việt Nam và được đánh giá cao trên thế giới.

- Giải thưởng:

+ Giải thưởng văn học 1995 - Hội Nhà văn Việt Nam cho tập truyện ngắn Mùa hè hoa mận.

+ Giải thưởng văn học LiBeratur 2005 (Đức) cho tiểu thuyết Nỗi buồn chiến tranh.

+ Giải thưởng Simhun 2016 (Hàn Quốc) cho tiểu thuyết Nỗi buồn chiến tranh.

+ Giải thưởng Văn học châu Á 2018 cho tiểu thuyết Nỗi buồn chiến tranh.

>> Xem thêm: Soạn văn 9 kết nối tri thức 

2. Soạn bài Bí ẩn của làn nước: Sau khi đọc 

2.1 Câu 1 trang 131 SGK Văn 9/1 kết nối tri thức:

“Cốt truyện của tác phẩm xoay quanh sự kiện nào?”

Trả lời:

Cốt truyện của tác phẩm Bí ẩn của làn nước xoay quanh sự kiện trận lũ lụt lớn xảy ra tại quê hương của nhân vật "tôi". Trong bối cảnh hỗn loạn của dòng nước cuồng nộ, nhân vật "tôi" đã cứu được một bé gái nhưng không may mất đi đứa con trai của mình. Nỗi ám ảnh và day dứt về sự mất mát này đã khiến "tôi" mang theo bí mật về việc ai là đứa bé mình đã cứu suốt quãng đời còn lại.

⇒ Qua câu chuyện của nhân vật "tôi", tác giả Bảo Ninh đã phản ánh những bi kịch của con người trong chiến tranh và hậu chiến, đồng thời thể hiện sự đề cao giá trị của cuộc sống và lòng nhân ái.

2.2 Câu 2 trang 131 SGK Văn 9/1 kết nối tri thức:

“Câu chuyện được kể bằng lời của người kể chuyện ngôi thứ mấy? Với nội dung câu  chuyện được kể, việc lựa chọn ngôi kể như vậy có tác dụng gì?”

Trả lời:

- Câu chuyện "Bí ẩn của làn nước" được kể bằng lời của người kể chuyện ngôi thứ nhất (xưng "tôi").

- Việc lựa chọn ngôi kể này có nhiều tác dụng quan trọng trong việc thể hiện nội dung và chủ đề của tác phẩm:

+ Tạo tính chân thực: Ngôi kể thứ nhất giúp người đọc có cảm giác như đang được chính nhân vật "tôi" trải qua những sự kiện trong câu chuyện, từ đó tăng thêm tính chân thực và sinh động cho tác phẩm.

+ Gây sự đồng cảm: Khi sử dụng ngôi kể thứ nhất, tác giả có thể dễ dàng bộc lộ những tâm tư, tình cảm của nhân vật "tôi", từ đó khơi gợi sự đồng cảm nơi người đọc. Nhờ vậy, người đọc có thể hiểu rõ hơn về những diễn biến tâm lý của nhân vật trong hoàn cảnh trớ trêu, nghiệt ngã của chiến tranh.

+ Tăng tính hấp dẫn: Ngôi kể thứ nhất giúp tạo nên sự bí ẩn, hồi hộp cho câu chuyện. Người đọc sẽ không ngừng tò mò về những diễn biến tiếp theo và muốn khám phá bí mật ẩn giấu trong "làn nước".

+ Thể hiện chủ đề: Việc sử dụng ngôi kể thứ nhất góp phần thể hiện chủ đề về những ký ức ám ảnh và những mất mát to lớn mà chiến tranh đã gây ra cho con người. Qua lời kể của nhân vật "tôi", tác giả đã cho thấy những tổn thương tinh thần sâu sắc mà chiến tranh đã để lại trong tâm hồn mỗi người lính.

Lộ trình khóa học DUO dành riêng cho cấp THCS sẽ được thiết kế riêng cho từng em học sinh, phù hợp với khả năng của các em cũng như giúp các em từng bước tăng 3 - 6 điểm trong bài thi của mình.

2.3 Câu 3 trang 131 SGK Văn 9/1 kết nối tri thức:

“Điều gì đã khiến nhân vật “tôi” “chết lặng”? Phân tích vai trò của chi tiết này trong việc thể hiện chủ đề của tác phẩm.”

Trả lời:

Sự việc khiến nhân vật "tôi" "chết lặng" trong tác phẩm "Bí ẩn của làn nước" là khi người phụ nữ giở bọc chăn của đứa bé và anh nhận ra đó là bé gái chứ không phải con trai như anh vẫn tưởng. Anh ngỡ khi cứu được em bé, đứa bé đó là con anh. Nhưng sự thực thì con của anh đã bị dòng nước cuốn trôi. Cái "chết lặng" của anh đó là tâm trạng bàng hoàng, đau đớn anh vì nhận ra sự thật phũ phàng là con anh đã không được cứu.

Phân tích vai trò của chi tiết này trong việc thể hiện chủ đề tác phẩm:

- Chi tiết này đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong tâm lý nhân vật "tôi": Từ niềm vui sướng, hy vọng khi được cứu được đứa bé, anh trở nên hụt hẫng, thất vọng và dằn vặt. Niềm tin vào cuộc sống và con người của anh bị lung lay dữ dội.

- Chi tiết này thể hiện sự tàn nhẫn, bất công của chiến tranh: Chiến tranh đã cướp đi sinh mạng của con trai anh, khiến anh phải chịu đựng nỗi đau mất mát vô cùng to lớn. Chiến tranh cũng khiến cho con người đánh mất niềm tin, trở nên nghi ngờ và xa lánh nhau.

- Chi tiết này góp phần làm nổi bật chủ đề về những ký ức ám ảnh và những mất mát to lớn mà chiến tranh đã gây ra cho con người: Ký ức về đứa con trai đã mất luôn đeo bám nhân vật "tôi", khiến anh không thể nào nguôi ngoai. Nỗi đau mất mát này khiến anh trở nên trầm lặng, ít nói và xa lánh mọi người.

- Chi tiết này cũng thể hiện sự hy sinh cao cả của nhân vật "tôi": Dù biết rằng đứa bé không phải con ruột của mình, anh vẫn quyết định nhận nuôi và chăm sóc cho bé. Đây là hành động thể hiện lòng nhân ái và sự hy sinh cao cả của người cha.

2.4 Câu 4 trang 131 SGK Văn 9/1 kết nối tri thức:

“Theo em, vì sao nhân vật “tôi” giữ điều bí mật cho riêng mình? Im lặng chịu đựng nỗi đau có phải là lựa chọn tốt nhất của nhân vật không? Vì sao?”

Trả lời:

- Nhân vật "tôi" trong "Bí ẩn của làn nước" giữ bí mật về thân phận của người con gái mình nuôi dưỡng vì nhiều lý do:

+ Tình yêu thương và trách nhiệm: "Tôi" đã dành trọn vẹn tình yêu thương cho người con gái mình nuôi nấng như con ruột. Bí mật được che giấu xuất phát từ mong muốn bảo vệ con gái khỏi những tổn thương, giúp con có một cuộc sống bình yên và hạnh phúc. "Tôi" ý thức được trách nhiệm của người cha, muốn mang đến cho con gái một gia đình trọn vẹn, dù đó không phải là gia đình ruột thịt. Việc tiết lộ sự thật có thể khiến con gái nghi ngờ tình cảm của "tôi", ảnh hưởng đến mối quan hệ cha con và gây tổn thương cho con.

+ Nỗi ám ảnh và day dứt:

 Vụ lũ lụt và cái chết của con trai ruột là nỗi ám ảnh day dứt "tôi" suốt đời. Việc che giấu bí mật có thể được xem như một cách "tôi" trốn tránh sự thật, né tránh ký ức đau buồn về quá khứ. "Tôi" có thể sợ hãi đối mặt với sự phán xét, trách móc từ người khác, đặc biệt là từ gia đình người con gái đã mất. Tiết lộ sự thật có thể khiến "tôi" mang tiếng xấu, ảnh hưởng đến danh dự và vị trí trong xã hội.

+  Niềm tin và hy vọng: "Tôi" có thể tin tưởng rằng việc giữ bí mật là điều tốt nhất cho cả mình và con gái. "Tôi" hy vọng rằng con gái sẽ có một cuộc sống bình thường, hạnh phúc mà không vướng bận bởi quá khứ. "Tôi" cũng có thể hy vọng che giấu bí mật sẽ giúp "tôi" nguôi ngoai nỗi đau và dần dần chấp nhận sự thật.

- Việc Im lặng chịu đựng nỗi đau của nhân vật "tôi" có cả mặt lợi và hại:

+ Mặt lợi: Im lặng giúp nhân vật "tôi" và gia đình người phụ nữ kia tránh khỏi những tổn thương và đau khổ thêm. Việc tiết lộ sự thật có thể khiến hình ảnh anh hùng của nhân vật "tôi" sụp đổ và khiến anh phải đối mặt với sự phán xét. Nỗi đau mất mát con là vô cùng to lớn. Việc giữ bí mật có thể giúp nhân vật "tôi" níu giữ những kỷ niệm đẹp về con và vơi bớt phần nào nỗi đau.

+ Mặt hại: Im lặng không đồng nghĩa với việc quên đi bí mật. Nhân vật "tôi" phải sống trong dằn vặt, day dứt và ám ảnh bởi quá khứ. Bí mật là một gánh nặng tâm lý đè nặng lên vai nhân vật "tôi", khiến anh không thể sống thanh thản và hạnh phúc. Im lặng khiến cho nhân vật "tôi" không thể giải tỏa tâm lý và hàn gắn vết thương lòng.

→ Lựa chọn im lặng hay chia sẻ sự thật là quyết định mang tính cá nhân, phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Không có lựa chọn nào hoàn toàn đúng hay sai. Trong trường hợp của "tôi", việc im lặng xuất phát từ những lý do chính đáng, thể hiện lòng nhân ái và sự hy sinh. Tuy nhiên, im lặng cũng có thể mang đến những hậu quả tiêu cực cho bản thân và những người xung quanh. Quan trọng là "tôi" cần có sự can đảm để đối mặt với quá khứ, lắng nghe tiếng lòng của bản thân và đưa ra quyết định phù hợp nhất. Việc chia sẻ sự thật có thể giúp "tôi" giải tỏa tâm lý, hàn gắn vết thương và hướng đến một tương lai tốt đẹp hơn.

2.5 Câu 5 trang 131 SGK Văn 9/1 kết nối tri thức:

“Nêu suy nghĩ của em về ý nghĩa của nhan đề tác phẩm. Em có thể đề xuất một nhan đề khác cho truyện được không? Giải thích ý nghĩa của nhan đề do em đề xuất.”

Trả lời:

Suy nghĩ của em về ý nghĩa của nhan đề tác phẩm: Nhan đề tác phẩm như lời thức tỉnh về sự mong manh, ngắn ngủi của cuộc đời con người. Con người trước sự tàn khốc của thiên nhiên và chiến tranh trở nên bất lực, nhỏ bé. "Bí ẩn của làn nước" buộc con người phải suy ngẫm về kiếp người, về giá trị của cuộc sống và ý nghĩa của sự tồn tại. Nhìn chung, nhan đề "Bí ẩn của làn nước" là một sáng tạo độc đáo, góp phần tạo nên sức hấp dẫn và chiều sâu cho tác phẩm. Nhan đề khơi gợi trí tò mò, kích thích sự khám phá của người đọc, đồng thời mở ra nhiều tầng ý nghĩa để suy ngẫm về cuộc sống, về kiếp người và bản chất chiến tranh.

- Đề xuất một nhan đề khác cho truyện: “Nỗi đau mùa nước lũ” hoặc “Khi lũ cuốn đi”

- Lý do lựa chọn:

+ Theo tôi, "Nỗi đau mùa nước lũ" là nhan đề phù hợp nhất cho tác phẩm. Nhan đề này khái quát được nội dung chính của tác phẩm, đồng thời thể hiện được sự đồng cảm, chia sẻ với những mảnh đời bất hạnh.

+ Ngoài ra, nhan đề "Khi lũ cuốn đi" cũng khá ấn tượng, tạo cảm giác gấp gáp, vội vã và thể hiện được sự tàn khốc của thiên tai. Tuy nhiên, nhan đề này có phần thiếu đi sự đồng cảm với con người.

Trên đây VUIHOC đã cùng các bạn Soạn bài Bí ẩn của làn nước Ngữ Văn 9 tập 1 kết nối tri thức. Tác phẩm này đã mang đến cho người đọc những trải nghiệm vô cùng xúc động và những bài học giá trị về cuộc sống. Để học nhiều hơn các kiến thức của các môn học thì các em hãy nhanh tay truy cập và website vuihoc.vn hoặc đăng ký khoá học với các thầy cô giáo của VUIHOC ngay bây giờ nhé!
>> Mời bạn tham khảo thêm:

• Rô-mê-ô và Giu-li-ét
• Thực hành tiếng Việt trang 122
• Lơ Xít