7 cách lập dàn ý nghị luận văn học theo từng dạng đề bài

1. Vai trò, tầm quan trọng của việc lập dàn ý nghị luận văn học 

Để viết một bài văn nghị luận hay, giàu ý tưởng, gây ấn tượng với thầy cô, đạt điểm cao trong các kỳ thi và bài kiểm tra, các em cần phân tích chủ đề và lập dàn ý cho bài nghị luận văn học của mình. Lập dàn ý nói chung và dàn ý nghị luận văn học nói riêng là một công việc quan trọng không nên xem nhẹ, bởi từ dàn ý này, học sinh có thể dễ dàng triển khai thành một bài văn hoàn chỉnh hay hơn rất nhiều so với bài viết không có sự chuẩn bị. 

Lập dàn ý bài văn nghị luận là quá trình lựa chọn, sắp xếp, vận dụng các bằng chứng, luận điểm, luận cứ, hệ thống luận cứ theo cấu trúc ba phần của một văn bản. Cũng như bất kỳ dạng bài luận nào khác, để thành công với một bài văn nghị luận các em cần biết cách lập dàn ý, xây dựng bố cục hợp lý, thực hiện đúng trọng tâm vấn đề nêu ra mà không quá chìm đắm vào các vấn đề phụ xung quanh. 

Việc lập dàn ý trong một bài văn nghị luận là rất quan trọng và vô cùng cần thiết. Dàn ý giúp chúng ta tìm và lựa chọn các ý chính tốt nhất phục vụ cho bài nghị luận, hỗ trợ cho luận điểm mà chúng ta ủng hộ trong bài nghị luận. Nếu không có dàn ý, các ý tưởng có thể đột nhiên xuất hiện trong đầu ra, nhưng dưới hình thức của sự lan man và bất chợt. Trong khi đó, dàn ý là sự chắt lọc các ý tưởng, thiết lập một hệ thống logic giúp bài viết trở nên chặt chẽ và đáng tin hơn. Ngoài ra, dàn ý còn giúp chúng ta phân bổ thời gian và nguồn lực cho các đoạn văn một cách hợp lý hơn.

2. Cách lập dàn ý nghị luận văn học chung

Thông thường, một dàn ý nghị luận văn học thông thường sẽ có cấu trúc chung gồm các nội dung như sau:

- Bước 1: Lên ý tưởng triển khai vấn đề. Hãy xác định rõ nội dung chủ đề mà bài nghị luận cần đề cập đến. Sau đó, tìm các lập luận hợp lý và gạch ra các gạch đầu dòng về bằng chứng sẽ ủng hộ cho các lập luận đó. Cuối cùng, hãy tìm các luận cứ để giải thích và đào sâu phân tích bài luận.

• Xác định rõ nội dung chủ đề là công đoạn giới hạn phạm vi của bài viết

• Luận điểm là sự thể hiện ý kiến, thể hiện quan điểm, tư tưởng. Luận điểm được viết trong bài văn dưới hình thức câu khẳng định hoặc phủ định, được diễn đạt một cách rõ ràng lành mạch dễ hiểu và nhất quán. Hệ thống luận điểm là khung xương của bài viết, nó là một hệ thống nhất quán, giúp xâu chuỗi các đoạn văn thành một khối. Luận điểm cần phải chính xác, chân thật, đáp ứng được thực tế thì mới có sức thuyết phục cao. 

• Luận cứ là các lý lẽ, bằng chứng được sử dụng để làm cơ sở cho luận điểm. Luận cứ phải có tính thuyết phục, phải có sự chân thật, đúng đắn và có tính tiêu biểu.

• Lập luận là cách trình bày, đưa ra các luận cứ sao cho dần dần thể hiện được các luận điểm quan trọng. Lập luận cần có sự chặt chẽ, hợp lý thì bài văn mới thuyết phục được người đọc. 

- Bước 2: Khi đã chuẩn bị hết các ý tưởng cho bài nghị luận, hãy bắt tay vào việc lập dàn ý chi tiết gồm 3 phần, mở bài thân bài và kết bài. Nội dung của từng phần cần làm rõ vấn đề cần phân tích.

• Mở bài: giới thiệu và dẫn lối để triển khai vấn đề.

• Thân bài: sắp xếp các luận điểm của bài viết theo trình tự logic

• Kết bài: tóm tắt lại các ý chính đã trình bày và đưa ra một lời nhận xét về vấn đề được đưa ra bàn luận đã nhắc tới ở đầu bài văn. Có thể cung cấp thêm những quan sát và nhận xét cá nhân để kích thích tư duy của độc giả.

3. Cách lập dàn ý nghị luận văn học theo từng dạng đề 

3.1 Nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ

I. Mở bài

• Khái quát vị trí của tác phẩm của tác giả nào, nằm trong tập thơ, thời kỳ nào.

• Tóm tắt khái quát nội dung chính của đoạn thơ, bài thơ.

• Nêu lên vấn đề cần bàn luận (Có thể là giá trị mà tác phẩm đem lại là gì?).

II. Thân bài

• Giới thiệu:

• Tóm tắt thông tin về tác giả (vị trí, phong cách sáng tác)

• Tóm tắt tác phẩm (xuất xứ, hoàn cảnh). Khái quát vị trí của tác phẩm nằm trong giai đoạn nào của lịch sử, đặc trưng của thời kỳ đó, bối cảnh lịch sử có ảnh hưởng đến bài thơ, đoạn thơ hay không .

• Giá trị nội dung và các đặc điểm nghệ thuật ấn tượng của tác phẩm

• Trích dẫn một phần hoặc toàn bộ văn bản.

• Làm rõ nội dung:

• Hình ảnh thơ

• Từ ngữ đặc biệt

• Làm rõ nghệ thuật:

• Dụng ý của tác giả

• Thể thơ, giọng điệu

• Biện pháp tu từ

• Hiệu quả của biện pháp tu từ

• Mở rộng:

• Những nét tương đồng…

• Tiến bộ hay hạn chế

• Tổng hợp nội dung:

• Thông điệp của tác giả

• Những rung động của cảm xúc

• Tổng hợp nghệ thuật:

• Ngôn ngữ và giọng điệu

• Nét chung về phong cách.

III. Kết bài

• Đưa ra đánh giá về giá trị tác phẩm trong giai đoạn văn học. Liệu tác phẩm có còn giá trị cho đến ngày nay hay không?

• Cảm xúc, nhận xét của bản thân về bài thơ, đoạn thơ.

Đăng ký ngay để được các thầy cô ôn tập kiến thức và xây dựng lộ trình ôn thi THPT Quốc gia sớm và phù hợp nhất với bản thân

3.2 Nghị luận về một ý kiến văn học 

I. Mở bài

• Giới thiệu vấn đề đưa ra nghị luận (ý kiến văn học).

• Giới thiệu khái quát ý kiến, vấn đề đưa ra bàn luận là đúng hay sai, đang tranh cãi hay cần được bàn luận thêm.

• Trích dẫn nguyên văn ý kiến và nêu rõ vấn đề cần bàn luận chính trong bài nghị luận.

II. Thân bài

• Giới thiệu vài nét về tác giả, tác phẩm

• Giải thích:

• Từ khóa chính trong ý kiến văn học đã nêu ra

• Phân tích nội dung chính của ý kiến văn học, phân tích hình ảnh được ẩn chứa bên trong ý kiến văn học đó

• GIải thích lý do vì sao lại xuất hiện ý kiến văn học đó.

• Chứng minh:

• Phân tích cái đúng của ý kiến văn học. Trình bày các luận cứ để chứng minh điều đó

• Chỉ ra các điểm sai, điểm chưa phù hợp của ý kiến. Cung cấp bằng chứng cụ thể.

• Cần chú ý rằng, không có cái gì là đúng tuyệt đối và sai tuyệt đối. Đúng hay sai là ở góc nhìn và bối cảnh. Vì vậy khi phân tích cái đúng và cái sai của ý kiến cần đặt nó trong bối cảnh cụ thể.

• Bàn luận:

• Ý kiến được nêu ra là đúng hay sai? Đúng ở thời điểm nào, sai ở thời điểm nào?

• Như thế nào là chính xác, đầy đủ?

• Giá trị của ý kiến đối với văn học và đối với đời sống hằng ngày

• Đưa ra cảm xúc và nhận xét của bản thân về ý kiến

III. Kết bài

• Đánh giá tổng thể về ý kiến và giá trị mà ý kiến đó đem lại. Tầm ảnh hưởng của ý kiến đó là nhiều hay ít.

• Khẳng định lại quan điểm về ý kiến trên dựa theo quan điểm cá nhân

• Ý nghĩa của ý kiến trong văn học và đời sống

• Cảm xúc của bản thân về ý kiến

3.3 Nghị luận về một nhân vật trong đoạn trích, tác phẩm văn xuôi

I. Mở bài

• Giới thiệu đôi nét về tác giả, văn phong, phong cách sáng tác và đặc điểm nổi bật của tác giả so với các nhà văn. nhà thơ cùng thời.

• Giới thiệu về tác phẩm, điểm nổi bật nhất của tác phẩm là gì (đánh giá sơ lược tác phẩm)

• Nhân vật trong đoạn trích, tác phẩm để lại ấn tượng gì sâu sắc và vấn đề cần bàn luận về nhân vật này là gì?

II. Thân bài

• Tóm tắt sơ lược tác phẩm

• Phân tích:

• Lai lịch, xuất xứ của tác phẩm và nhân vật

• Ngôn ngữ được thể hiện trong đoạn trích

• Ngoại hình của nhân vật

• Nội tâm nhân vật

• Cử chỉ, hành động của nhân vật

• Những nhận xét của nhân vật khác về nhân vật đang phân tích

• Đánh giá về vai trò của nhân vật đối với tác phẩm

• Nội dung:

• Giá trị hiện thực

• Giá trị nhân đạo

• Nghệ thuật:

• Nét mới mẻ trong tác phẩm, nhân vật

• Quan điểm, góc nhìn của tác phẩm và nhân vật

• Tình huống độc đáo, nút thắt của tác phẩm

• Diễn biến tâm lý của nhân vật

III. Kết bài

• Đánh giá vai trò mà nhân vật đem lại đối với sự thành công của tác phẩm

• Thông điệp tác giả gửi gắm trong đoạn trích 

• Cảm nhận và nhận xét của bản thân về nhân vật:

• Đặc điểm nổi bật nhất của nhân vật

• Đặc điểm phong cách chính của tác giả

3.4 Nghị luận về một tình huống trong đoạn trích, tác phẩm văn xuôi 

I. Mở bài

• Giới thiệu chung về tác giả (tên, đặc điểm nổi bật, phong cách hành văn)

• Giới thiệu chung về nội dung của tác phẩm/đoạn trích và các nhân vật 

• Giới thiệu chung về tình huống nghị luận

II. Thân bài

• Giới thiệu hoàn cảnh sáng tác của tác phẩm

• Nêu lên tình huống nghị luận

• Giữ vai trò hạt nhân của cấu trúc thể loại

• Là hoàn cảnh riêng được tạo bởi một sự kiện đặc biệt

• Tại tình huống đó, cảm xúc và hành động của các nhân vật biểu lộ như thế nào

• Qua tình huống, tác giả muốn nhấn mạnh điều gì (ý nghĩa mà tác giả gửi gắm)

• Phân tích tình huống:

• TH 1: tác dụng và ý nghĩa đối với tác phẩm

• TH 2: tác dụng và ý nghĩa đối với tác phẩm

• TH 3: tác dụng và ý nghĩa đối với tác phẩm

• Bình luận về giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của tình huống

III. Kết bài

• Ý nghĩa tình huống đối với sự thành công của tác phẩm/đoạn trích

• Thông qua đó tác giả muốn gửi gắm thông điệp gì

• Cảm nhận của bản thân mình về tình huống trong tác phẩm

Sổ tay ngữ văn chính là bí kíp giúp các em học văn dễ dàng hơn. Rất nhiều tips học văn hiệu quả chỉ được bật mí trong cuốn sổ tay này thôi đấy. Đăng ký ngay để nhận thật nhiều ưu đãi nhé!

3.5 Nghị luận về một đoạn trích, tác phẩm văn xuôi 

I. Mở bài

• Giới thiệu vấn đề nghị luận

• Dẫn dắt vào vấn đề nghị luận

II. Thân bài

• Giới thiệu đôi nét về tác giả (tên tác giả, phong cách hành văn)

• Khái quát chung về tác phẩm nghị luận (hoàn cảnh sáng tác, nội dung chính)

• Làm rõ về nội dung của vấn đề nghị luận:

• Các cụm từ đặc biệt (tính từ, động từ mạnh)

• Làm rõ dụng ý của tác giả gửi gắm

• Làm rõ các biện pháp nghệ thuật được sử dụng

• Cách sử dụng các từ nối

• Giá trị hiện thực và nhân đạo của tác phẩm/đoạn trích

• Liên hệ, mở rộng (nếu có)

• Đánh giá chung về giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật 

III. Kết bài

• Khái quát lại vấn đề nghị luận của đoạn trichs /tác phẩm 

• Nêu cái hay, cái độc đáo của đoạn trích, tác phẩm

• Nêu cảm xúc, ấn tượng của bản thân về vấn đề nghị luận của đoạn trích/tác phẩm 

3.6 Nghị luận về dạng bài liên hệ trong đoạn trích, tác phẩm văn xuôi 

I. Mở bài

• Giới thiệu chung về vấn đề nghị luận

• Dẫn dắt vào vấn đề nghị luận (trích dẫn hoặc tóm tắt lại)

• Khái quát vị trí đoạn trích/tác phẩm trong giai đoạn văn học

II. Thân bài

• Giới thiệu chung:

• Tác giả (vị trí, phong cách hành văn)

• Tác phẩm (xuất xứ,  hoàn cảnh sáng tác, điểm nội bật)

• Nội dung chính và đặc điểm nghệ thuật  của đoạn trích, tác phẩm

• Phân tích, chứng minh:

• Nội dung:

• Vấn đề nghị luận chính của tác phẩm

• Làm rõ dụng ý của tác giả

• Nghệ thuật:

• Cách dẫn truyện và các từ ngữ được sử dụng

• Giá trị hiện thực và nhân đạo của tác phẩm

• Mở rộng:

• Những nét tương đồng

• Cảm xúc của bản thân về vấn đề nghị luận

• Liên hệ:

• Khái quát lại vài nét về tác giả, tác phẩm

• Phân tích khái quát về nội dung, nghệ thuật

• Đánh giá, nhận xét:

• Những nét tương đồng 

• Những nét khác biệt

III. Kết bài

• Khái quát lại tác phẩm, tác giả

• Dụng ý của tác giả

• Nêu cảm nhận của bản thân về vấn đề nghị luận của tác phẩm/đoạn trích

3.7 Nghị luận về hai ý kiến văn học quạc quạc

I. Mở bài

• Giới thiệu về vấn đề nghị luận.

• Trích dẫn hai ý kiến văn học. Hai vấn đề này ủng hộ hay xung đột nhau?

II. Thân bài

• Giới thiệu đôi nét về tác giả (tiểu sử, phong cách, đóng góp chính cho nền văn học)

• Giới thiệu qua về tác phẩm (xuất xứ, hoàn cảnh sáng tác)

• Làm rõ nội dung vấn đề nghị luận, được bàn luận trong đoạn trích

• Những từ ngữ, ngôn từ đặc biệt

• Dụng ý của tác giả ẩn chứa trong bài văn

• Làm rõ giá trị nghệ thuật của đoạn trích, tác phẩm

• Cách dẫn truyện

• Giá trị hiện thực, giá trị thực tiễn và giá trị nhân đạo ẩn trong đoạn trích, tác phẩm

• Liên hệ bản thân và mở rộng vấn đề (nếu có)

• Nhận xét, đánh giá chung về giá trị của đoạn trích, tác phẩm

III. Kết bài

• Khái quát lại cái độc đáo, cái hay của tác phẩm, đoạn trích

• Nêu ấn tượng, cảm xúc của bản thân về tác phẩm, đoạn trích

Qua bài viết này, VUIHOC đã cung cấp cho các em chi tiết cách lập dàn ý nghị luận văn học cho từng dạng bài. Hi vọng rằng có thể giúp các em nắm được những ý chính cũng như trau dồi thêm các nội dung kiến thức mà bài học này đem lại. Để học nhiều hơn các kiến thức của các môn học thì các em hãy nhanh tay truy cập và website vuihoc.vn hoặc đăng ký khoá học với các thầy cô giáo của VUIHOC ngay bây giờ nhé!

>> Mời bạn tham khảo thêm: 

• Cách viết kết bài chung nghị luận văn học đơn giản, dễ hiểu
• Cách mở bài nghị luận văn học hay và gây ấn tượng cho từng dạng đề