Nguyên tử khối là gì? Cách nhớ siêu nhanh bảng nguyên tử khối - Hoá học 10 VUIHOC

Tác giả Minh Châu 14:57 08/10/2024 245,625 Tag Lớp 10

Các kiến thức về nguyên tử khối rất quan trọng vì chúng sẽ đi theo các em suốt 3 năm THPT. Biết được tầm quan trọng đó, VUIHOC đã tổng hợp kiến thức về nguyên tử khối cùng bộ bài tập tự luận rất hay và ý nghĩa. Các em cùng theo dõi bài viết dưới đây nhé!

Nguyên tử khối là gì? Cách nhớ siêu nhanh bảng nguyên tử khối - Hoá học 10 VUIHOC

Mục lục bài viết

Mục lục bài viết x

1. Nguyên tử khối là gì?

1.1. Khái niệm

Khối lượng của một nguyên tử được tính bằng đvC được gọi là nguyên tử khối. Sẽ có các nguyên tử khối khác nhau giữa các nguyên tố khác nhau.

nguyên tử khối

Khối lượng nguyên tử chính bằng tổng khối lượng của các thành phần tạo nên nguyên tử đó (p, e, n) nhưng vì hạt e có KL quá bé so với tổng KL nên ta coi KL của hạt e = 0. Do đó, khi xét đến KL nguyên tử, ta xem như khối lượng nguyên tử bằng tổng khối lượng của hạt p và n có ở trong hạt nhân của nguyên tử (m = mp + mn)

VD: Nguyên tử khối của Ag là 108 và nguyên tử khối của Mg là 24

1.2. Đơn vị của nguyên tử khối là gì?

Trong thực tế, khối lượng nguyên tử vô cùng nhỏ bé, nếu tính dựa trên g thì số trị rất nhỏ và khó sử dụng.

VD: KL của 1 nguyên tử C là 0, 000 000 000 000 000 000 000 019 926 g (hay có thể viết ngắn lại = 1,9926.10-23g). Do đó, các nhà khoa học đã nghĩ ra một cách khác giúp biểu hiện KL của nguyên tử. Cụ thể, họ đã quy ước rằng lấy 1/12 khối lượng của nguyên tử C để làm đơn vị chung KL cho nguyên tử - đơn vị C, viết tắt là đvC. Nhưng ký hiệu quốc tế để biểu đạt nó lại là “u”. Dựa trên đơn vị này, chúng ta có thể tính KL của một nguyên tử một cách dễ dàng.

1.3. Nguyên tử khối trung bình

Hầu hết các nguyên tố hóa học đều tồn tại ở dạng hỗn hợp của nhiều đồng vị với tỉ lệ % số nguyên tử xác định. Do vậy, nguyên tử khối của các nguyên tố mà có nhiều đồng vị sẽ được xác định là nguyên tử khối TB của hỗn hợp các đồng vị đó có tính dựa vào tỉ lệ % số nguyên tử tương ứng. Giả sử là A và B là 2 đồng vị của mẫu A và B. Kí hiệu A và B lần lượt là nguyên tử khối của 2 đồng vị với tỉ lệ % số nguyên tử tương ứng là a và b. Khi đó nguyên tử khối TB, kí hiệu Atb của nguyên tố X là:

Atb = (a.A + b.B)/100

Tham khảo ngay bộ tài liệu tổng hợp kiến thức THPT và phương pháp giải mọi dạng bài tập trong đề thi THPT Quốc Gia môn Hóa

2. Phân tử khối là gì

Phân tử khối được hiểu là khối lượng của một nguyên tử được tính theo đơn vị carbon (viết tắt là đvC) và đơn vị này được tính bằng tổng nguyên tử khối của các nguyên tử trong phân tử của chất đó. Ví dụ như phân tử khối của khí oxy O₂ bằng 16.2 = 32 đvC.

3. Bảng nguyên tử khối chi tiết các nguyên tố

Để các em học sinh dễ dàng tra cứu và tổng hợp các kiến thức bổ ích khác, VUIHOC sẽ chia sẻ lại bảng nguyên tử khối chi tiết của các nguyên tố hóa học.

STT	Tên nguyên tố	Ký hiệu hóa học	Nguyên tử khối
1	Hiđro	H	1
2	Heli	He	4
3	Liti	Li	7
4	Beri	Be	9
5	Bo	B	11
6	Cacbon	C	12
7	Nitơ	N	14
8	Oxi	O	16
9	Flo	F	19
10	Neon	Ne	20
11	Natri	Na	23
12	Magie	Mg	24
13	Nhôm	Al	27
14	Silic	Si	28
15	Photpho	P	31
16	Lưu huỳnh	S	32
17	Clo	Cl	35,5
18	Argon	Ar	39,9
19	Kali	K	39
20	Canxi	Ca	40
21	Scandi	Sc	44.955912(6)
22	Titan	Ti	47,867(1)
23	Vanadi	V	50,9415(1)
24	Crom	Cr	51,9961(6)
25	Mangan	Mn	54,938044
26	Sắt	Fe	55,845
27	Coban	Co	58,933195
28	Niken	Ni	58,6934
29	Đồng	Cu	63,546
30	Kẽm	Zn	65,38
31	Gali	Ga	69,723
32	Gecmani	Ge	72,64
33	Asen	As	74,9216
34	Selen	Se	78.96
35	Brom	Br	79,904
36	Kryton	Kr	83,798
37	Rubidi	Rb	85,4678
38	Stronti	Sr	87,62
39	Yttri	Y	88,90585
40	Zicorni	Zr	91,224
41	Niobi	Nb	92,90638
42	Molypden	Mo	95,95
43	Tecneti	Tc	98
44	Rutheni	Ru	101,07
45	Rhodi	Rh	102,9055
46	Paladi	Pd	106,42
47	Bạc	Ag	107,8682
48	Cadmi	Cd	112,411
49	Indi	In	114,818
50	Thiếc	Sn	118,71
51	Antimon	Sb	121,76
52	Telua	Te	127,6
53	I ốt	I	126,90447
54	Xenon	Xe	131,293
55	Xêsi	Cs	132,90545
56	Bari	Ba	137,327
57	Lantan	La	138,90547
58	Xeri	Cs	140,116
59	Praseodymi	Pr	140,90765
60	Neodymi	Nd	144,242
61	Promethi	Pm	145
62	Samari	Sm	150,36
63	Europi	Eu	151,964
64	Gadolini	Gd	157,25
65	Terbi	Tb	158,92535
66	Dysprosi	Dy	162,5
67	Holmi	Ho	164,93032
68	Erbi	Er	167,259
69	Thuli	Tm	168,93421
70	Ytterbium	Yb	173,04
71	Luteti	Lu	174,967
72	Hafni	Hf	178,49
73	Tantal	Ta	180,94788
74	Wolfram	W	183,84
75	Rheni	Re	186,207
76	Osmi	Os	190,23
77	Iridi	Ir	192,217
78	Platin	Pt	195,084
79	Vàng	Au	196,96657
80	Thủy ngân	Hg	200,59
81	Tali	TI	204,3833
82	Chì	Pb	207,2
83	Bitmut	Bi	208,9804
84	Poloni	Po	209
85	Astatin	At	210
86	Radon	Rn	222
87	Franxi	Fr	223
88	Radi	Ra	226
89	Actini	Ac	227
90	Thori	Th	232,03806
91	Protactini	Pa	231,03588
92	Urani	U	238,02891
93	Neptuni	Np	237,0482
94	Plutoni	Pu	244
95	Americi	Am	243
96	Curi	Cm	247
97	Berkeli	Bk	247
98	Californi	Cf	251
99	Einsteini	Es	252
100	Fermi	Fm	257
101	Mendelevi	Md	258
102	Nobeli	No	259
103	Lawrenci	Lr	262
104	Rutherfordi	Rf	267
105	Dubni	Db	268
106	Seaborgi	Sg	[269]
107	Bohri	Bh	[270]
108	Hassi	Hs	[269]
109	Meitneri	Mt	[278]
110	Darmstadti	Ds	[281]
111	Roentgeni	Rg	[281]
112	Copernixi	Cn	[285]
113	Nihoni	Nh	[286]
114	Flerovi	Fl	[289]
115	Moscovi	Mc	[288]
116	Livermori	Lv	[293]
117	Tennessine	Ts	[294]
118	Oganesson	Og	[294]

Mặc dù có bảng nguyên tử khối nhưng các em cần cố gắng ghi nhớ nguyên tử khối của một số chất thường gặp như Na, Ba, Ca, H, O,... vì các hợp chất này thường xuyên xuất hiện trong bài tập. Điều này sẽ giúp các em tránh mất thời gian trong việc tra cứu nguyên tử khối, tiết kiệm tối đa thời gian để tập trung trong việc tìm phương án cho bài tập

4. Cách tính khối lượng thực của nguyên tử

Có thể giải thích một cách đơn giản là vì khối lượng nguyên tử tính bằng gam có giá trị rất nhỏ, không tiện trong việc tính toán. Nên người ta quy ước lấy $\frac{1}{12}$ KL nguyên tử C làm đơn vị KL nguyên tử (đvC).

Tuy nhiên, quá trình tính KL bằng g của các nguyên tử không phải là không thực hiện được. Khối lượng tính bằng g đó chính là KL thực của nguyên tử.

Bước 1: Cần ghi nhớ cách quy đổi 1 đvC = 0,166.10^-23(g)

Bước 2: Tra bảng tìm nguyên tử khối của nguyên tố và cố gắng học thuộc bài ca nguyên tử khối Chẳng hạn nguyên tố A có NTK là a, tức A = a.

Bước 3: Khối lượng thực của nguyên tố A: m_A= a . 0,166 . 10^-23 = ? (g)

5. Phương pháp học thuộc bảng nguyên tử khối siêu dễ nhớ

5.1. Học thuộc lòng bằng flashcards

Học bảng nguyên tử khối bằng flashcards

Đây cũng là một phương pháp học tập rất hay, các em có thể ôn luyện hằng ngày và tăng thời gian cho nó bằng cách dùng flashcard.

5.2. Bài ca nguyên tử khối

Anh hydro là một (1)

Mười hai (12) cột carbon

Nitro mười bốn (14) tròn

Oxi mỏi mòn mười sáu (16)

Natri hay láu táu

Nhảy tót lên hai ba (23)

Khiến Magie gần nhà

Ngậm ngùi đành hai bốn (24)

Hai bảy (27) nhôm la lớn

Lưu huỳnh giành ba hai (32)

Khác người thật là tài

Clo ba lăm rưỡi (35,5)

Kali thích ba chín (39)

Canxi tiếp bốn mươi (40)

Năm lăm (55) mangan cười

Sắt đây rồi năm sáu (56)

Sáu tư (64) đồng nổi cáu

Bởi kém kẽm sáu lăm (65)

Tám mươi (80) Brom nằm

Xa bạc trăm lẻ tám (108)

Bari lòng buồn chán

Một ba bảy (137) ích chi

Kém người ta còn gì

Hai lẻ bảy (207) bác chì

Thủy ngân hai lẻ một (201)…

6. Một số ứng dụng của bảng nguyên tử khối hay phân tử khối trong các bài tập hóa học

Bảng nguyên tử khối sẽ đem lại cho chúng ta tính ứng dụng rất cao trong bộ môn hóa học, đặc biệt là phần kiến thức của hóa vô cơ. Hầu hết các bài tập hóa học đều phải sử dụng bảng này.

Tìm nguyên tố ở trong hợp chất

Đối với những bước làm quen đầu tiên với bộ môn hóa học, đây là một trong những dạng bài tập phổ biến nhất. Một VD minh họa đơn giản: Hợp chất của kim loại A kết hợp với axit H₂SO₄sẽ tạo ra muối với công thức là A₂SO₄. Tổng phân tử khối của hợp chất này sẽ rơi vào khoảng 160 đvC. Xác định được nguyên tố A là gì. Ta có thể dễ dàng giải đối với các bài toán này như sau:

Dựa vào bảng nguyên tử khối ta có:

Nguyên tử khối của S bằng: 32

Nguyên tử khối của oxy bằng : 16

Theo công thức hợp chất phía trên, ta có A+32+16x4 = 160 => A = 64.

Dựa vào bảng nguyên tử khối thì nguyên tử khối của Đồng được. Vậy nguyên tố đề bài cần tìm chính là đồng (Cu).

Tìm nguyên tố khi biết nguyên tử khối

Đối với các dạng bài tập đơn giản, các em sẽ thường xuyên bắt gặp một số câu hỏi như là xác định nguyên tố có nguyên tử khối gấp 2 lần so với oxy.

Để làm được bài tập liên quan đến phần này, các em cần ghi nhớ được nguyên tử khối của oxi là 16, nguyên tố với nguyên tử khối gấp 2 lần oxi có nguyên tử khối là 32. Vậy nên ta có thể nhận ra một cách dễ dàng → lưu huỳnh

Các dạng bài tập được nêu ở trên có một trong những dạng đơn giản và cơ bản nhất của hóa học ở bậc trung học. Tuy nhiên, trước khi đi làm việc và tìm hiểu kĩ hơn về hóa, các em cũng cần phải ghi nhớ được các kiến thức cơ bản nhất để có một khởi đầu suôn sẻ và một nền tảng thật vững chắc nhé.

PAS VUIHOC – GIẢI PHÁP ÔN LUYỆN CÁ NHÂN HÓA

Khóa học online ĐẦU TIÊN VÀ DUY NHẤT:

⭐ Xây dựng lộ trình học từ mất gốc đến 27+

⭐ Chọn thầy cô, lớp, môn học theo sở thích

⭐ Tương tác trực tiếp hai chiều cùng thầy cô

⭐ Học đi học lại đến khi nào hiểu bài thì thôi

⭐ Rèn tips tricks giúp tăng tốc thời gian làm đề

⭐ Tặng full bộ tài liệu độc quyền trong quá trình học tập

Đăng ký học thử miễn phí ngay!!

7. Bài tập luyện tập về nguyên tử khối

Câu 1: Một nguyên tử nhôm (kí hiệu là Al) có chứa 13 p, 13 e và 14 n. Hãy xác định KL của một nguyên tử nhôm.

Lời giải

Ta có m_p = 13 . 1,6726 . 10^-24 = 2,174.10^-23 = 21,74.10^-24 g

m_n = 14 . 1,675 . 10^-24 = 2,345.10^-23 = 23,45.10^-24 g

m_e = 13 . 9,1 . 10^-28 = 1,183 . 10^-26 = 0,01183 . 10^-24 g

=> KL 1 nguyên tử nhôm được tính là: mp + mn + me = 21,74.10^-24 + 23,45.10^-24 + 0,01183 . 10^-24 = 45,19 . 10^-24 g

Câu 2: Hãy cho biết giữa nguyên tử magie và cacbon thì nguyên tử nào nặng hay nhẹ hơn bao nhiêu lần?

Lời giải

Nguyên tử khối của Mg được biết là 24 đvC; nguyên tử khối của C là 12 đvC.

⇒ Nguyên tử Mg nặng hơn C và nặng 2412=2 (lần)

Câu 3: Hãy vẽ cấu trúc của nguyên tử X mà trong hạt nhân của nguyên tử X có chứa 19 p.

Lời giải

Vì nguyên tử có tính chất trung hòa về điện nên ta có số e = số p = 19

=> Lớp 1 có 2 e, lớp 2 có 8 e, lớp 3 có 8 e và lớp 4 có 1 e

Ta có sơ đồ:

Hình minh họa bài tập về khối lượng nguyên tử

Câu 4: Nguyên tử X nặng gấp 4 lần nguyên tử nitơ. Tính nguyên tử khối của X và hãy cho biết nó là nguyên tố nào?

Lời giải

Nguyên tử khối của Nito = 14 đvC

⇒ Nguyên tử khối của nguyên tố X = 4 . 14 = 56 (đvC)

Vậy X là nguyên tố sắt (Fe).

Câu 5: KL tương đối của một phân tử H₂O là

Lời giải

KL tương đối của một phân tử H₂O = MH₂O = 2.1 + 16 = 18 (đvC).

Câu 6: Biết rằng 4 nguyên tử Mg nặng bằng 3 nguyên tử của nguyên tố X. Vậy X là nguyên tố nào?

Lời giải

24 đvC là nguyên tử khối của Mg. Đặt nguyên tử khối của X chính bằng M.

Theo đề bài, ta có: 4 . 24 = 3 . M ⇒ M = (4 . 24)/3 = 32 đvC

Vậy X chính là nguyên tố lưu huỳnh (kí hiệu S).

Câu 7: Một hợp chất được tạo thành bởi 2 nguyên tử Oxi liên kết với 1 nguyên tử X. Biết rằng hợp chất này có phân tử khối khối nặng hơn phân tử hiđro 22 lần.

a) Tìm phân tử khối hợp chất đó

b) Tìm nguyên tử khối của X và từ đó cho biết tên nguyên tố và kí hiệu hóa học

Lời giải

Phân tử hidro có công thức hóa học là H₂ => MH₂ = 2 . 1 = 2 (đvC)

Theo đầu bài:

Hợp chất nặng hơn phân tử H 22 lần.

=> M = 2.22 = 44

1 nguyên tử X liên kết với 2 nguyên tử O tạo ra hợp chất (1X; 2O)

Nên ta có: M = X + 2.16 = X + 32

Mà bên trên chúng ta đã tìm được M = 44

=> X + 32 = 44

=> X = 44 – 32 = 12

Vậy X là nguyên tố cacbon (C)

Câu 8: Đồng có 2 đồng vị là 6329Cu và 6529Cu. Nguyên tử khối trung bình của Cu bằng 63,54. Thành phần phần trăm số nguyên tử của mỗi đồng vị bằng bao nhiêu?

Lời giải

Đặt thành phần phần trăm của 6329Cu là x (%)

Suy ra thành phần phần trăm của đồng vị 6529Cu là 1 - x (%)

Ta có

M = 63.x + 65(1-x) = 63,54

63x-65x =63,54-65

-2x = 1,46

x =0,73(%)

⇒ % 6329Cu = 73% và % 6529Cu = 27%

Câu 9: Trong tự nhiên, X có hai đồng vị 3517X và 3717X, chiếm lần lượt 75,77% và 24,23% số nguyên tử X. Y có hai đồng vị à 11Y và 21Y, chiếm lần lượt 99,2% và 0,8% số nguyên tử Y.

a) Trong tự nhiên tồn tại bao nhiêu loại phân tử XY?

b) Phân tử khối trung bình của phân tử XY bằng bao nhiêu?

Lời giải

a) Số loại phân tử XY có trong tự nhiên là: 35X -1Y, 35X -2Y, 37X -1Y, 37X -2Y

b) Nguyên tử khối TB của X là 75,77.35 + 24,23.37100 = 35,485

Nguyên tử khối TB của X là: 99.2,1 + 0.8.2100 = 1,008

Phân tử khối TB của XY: 35,485 + 1,008 = 36,493 = 36,5

Câu 10: Nguyên tố Cl có 2 đồng vị bền trong tự nhiên bao gồm: 3717Cl chiếm 24,23% tổng số nguyên tử, còn lại là 3517Cl. Thành phần % theo KL của 3717Cl trong HClO₄ là bao nhiêu?

Lời giải:

Ta có: % 3717Cl = 24,23% ⇒ % 3517Cl = 100% - 24,23% = 75,77%

ACl = 37.24,23 + 35.75,77100 = 35,4846

⇒ Phần trăm đồng vị 3517Cl trong HClO₄ là:

37.24,23%1+ 35,4846 + 16,4.100=8,92%

Đăng ký ngay để được các thầy cô ôn tập và xây dựng lộ trình học tập THPT vững vàng

Kiến thức về nguyên tử khối sẽ luôn đi theo các em suốt nên đòi hỏi các em phải nhớ được bảng nguyên tử khối và áp dụng được nó vào các bài tập. VUIHOC đã giúp các em học tốt hơn phần này bằng cách tổng hợp cô đọng lý thuyết và bài tập về phần này. Để học thêm được nhiều các kiến thức hay và thú vị về Hoá học 10 cũng như Hoá học THPT thì các em hãy truy cập vuihoc.vn hoặc đăng ký khoá học với các thầy cô VUIHOC ngay bây giờ nhé!

Tham khảo thêm:

⭐Bộ Sách Thần Tốc Luyện Đề Toán - Lý - Hóa THPT Có Giải Chi Tiết