Soạn bài cầu hiền chiếu Ngữ văn 11 kết nối tri thức

1. Soạn bài cầu hiền chiếu trước khi đọc

1.1 Câu 1 trang 67 SGK Văn 11/1 Kết nối tri thức 

Có không ít những câu chuyện thú vị xung quanh việc vua chúa hay lãnh đạo đất nước muốn chiêu mộ những hiền tài ra gánh vác trọng trách của quốc gia. Hãy chia sẻ về một câu chuyện mà em biết. 

Phương pháp giải:

Dựa vào vốn kiến thức của bản thân để có thể trả lời được câu hỏi này.

Lời giải chi tiết:

Câu chuyện về vị vua chiêu mộ hiền tài mà em từng biết là câu chuyện của vua Quang Trung (Nguyễn Huệ). Sau khi lên ngôi vào giai đoạn đất nước đã bị chia cắt ngổn ngang, nguyên khí của quốc gia bị suy yếu kiệt quệ. Trong hoàn cảnh ấy, nhà vua ý thức được sự cấp thiết trong việc chiêu mộ hiền tài nhằm xây dựng lại đất nước sau thời kì chiến tranh. Trước tình hình đó, Ngô Thì Nhậm – một thân tín bên cạnh vua Quang Trung đã thay mặt ông để soạn “Chiếu cầu hiền” nhằm thể hiện tinh thần quyết tâm vực dậy giang sơn của một nhà lãnh đạo tài giỏi và anh minh. 

1.2 Câu 2 trang 67 SGK Văn 11/1 Kết nối tri thức

Trong công cuộc xây dựng lại đất nước, việc trọng dụng người tài thể hiện ý nghĩa như thế nào?

Phương pháp giải:

Dựa vào những hiểu biết và tìm hiểu của bản thân trước đó để trả lời câu hỏi này.

Lời giải chi tiết:

 Trong công cuộc xây dựng lại đất nước, việc trọng dụng những người tài luôn mang ý nghĩa quan trọng bậc nhất. Vì Bác Hồ đã từng nói rằng “người có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó”. Một đất nước phải được lãnh đạo bởi những người tài giỏi và sáng suốt thì mới là một đất nước vững mạnh. Một dân tộc đi theo sự hướng dẫn những người lãnh đạo tài giỏi mới là một dân tộc mạnh… Họ luôn đóng một vai trò quan trọng trong bộ máy lãnh đạo, luôn đổi mới tư duy, sáng tạo và đóng góp những ý kiến mới mẻ nhằm góp sức vào công cuộc xây dựng cũng như phát triển đất nước. 

Đăng ký ngay khóa học PAS THPT để được lên lộ trình ôn thi tốt nghiệp sớm nhất!

2. Soạn bài cầu hiền chiếu trong khi đọc

2.1 Phần 1 nêu vấn đề gì?

Lời giải chi tiết:

Vấn đề đã được nêu trong đoạn 1 chính là mối quan hệ giữa những hiền tài với thiên tử

2.2 Dự đoán: Việc nêu thực trạng “trốn tránh việc đời” của kẻ sĩ dẫn đến ý gì sẽ được trình bày ở phần 3?

Lời giải chi tiết:

Việc nêu lên thực trạng “trốn tránh việc đời” của những kẻ sĩ dẫn tới việc khẳng định sự cần thiết phải cần đến sự có mặt của người tài ra tay giúp vua trị nước, chăm dân.

2.3 Nhận xét về lí lẽ được sử dụng.

Lời giải chi tiết:

Lý lẽ được tác giả sử dụng ở đây chính là những lý lẽ vô cùng thuyết phục. Ông khẳng định về mối quan hệ khăng khít giữa hiền tài với thiên tử, khẳng định nếu không nghe theo thiên tử tức là họ đang trái lại với ý trời, trái với tư tưởng trung quân ái quốc mà bọn họ vẫn luôn tôn thờ. Nêu lên tình cảnh của đất nước, của triều đại như một cách để nhấn mạnh lại một lần nữa sự cấp thiết cần phải ổn định triều cường, trấn chỉnh lại toàn bộ quan lại, cần thiết phải có những người tài ra giúp vua dựng nước.

2.4 Giữa lí lẽ trình bày ở các phần trước với kế hoạch thực thi được nêu ở phần 4 có mối liên hệ như thế nào?

Lời giải chi tiết:

Lý lẽ trình bày ở đoạn trước với kế hoạch thực thi ở phía sau có mối quan hệ rất mật thiết với nhau. Nếu phần trước thể hiện lời kể nể, phát súng đầu tiên nhằm đánh vào nhận thức và tư tưởng của những người tài thì phần lý lẽ phía sau chính là một lời chốt lại, khẳng định rằng họ sẽ ra tay giúp sức cho vua và cho đất nước. Việc vạch rõ kế hoạch thực hiện thể hiện sự chuẩn bị kỹ lưỡng, cẩn thận và tỉ mỉ của vua quan triều Tây Sơn về quá trình chiêu mộ hiền tài, họ coi đây chính là một việc vô cùng cấp bách, cần phải tiến hành ngay lập tức để ổn định được nền chính trị của nước nhà. 

2.5  Ý nghĩa của lời khuyến dụ.

Lời giải chi tiết:

Lời khuyến dụ một lần nữa lại khẳng định việc xây dựng đất nước không chỉ là việc của nhà vua mà nó cần phải có thêm sự góp sức của người tài và của hiền thần. Đó vừa là đặc ân, lại vừa là nghĩa vụ đối với đất nước của những người tài giỏi, bởi vậy họ không có quyền được từ chối nó bởi đây chính là nghĩa vụ mà mỗi người dân cần làm với đất nước.

3. Soạn bài cầu hiền chiếu sau khi đọc

3.1 Câu 1 trang 79 SGK Ngữ Văn 11/1 Kết nối tri thức 

Cầu hiền chiếu đã được ban bố với lí do cùng mục đích gì?

Lời giải chi tiết:

 - Lí do: hoàn cảnh của đất nước khi vừa mới trải qua trận chiến tranh, triều đình mới được xây dựng, lòng dân thì hoang mang và lo lắng, xã tắc còn chưa vững, việc nước vẫn chưa định, việc quân thì chưa xong. 

- Mục đích: trong hoàn cảnh ấy, việc người tài ra tay giúp vua trị dân và trị nước ngày càng trở nên cấp thiết hơn rất nhiều. Nhận thấy được tình hình ấy, Ngô Thì Nhậm đã thay vua Quang Trung viết Chiếu cầu hiền nhằm kêu gọi tất cả những văn thân, sĩ tử và những kẻ sĩ trong thiên hạ từ bỏ cuộc sống an nhàn để ra triều làm quan, giúp vua trong việc xây dựng và ổn định đất nước. 

Đăng ký ngay để nhận combo sổ tay tổng hợp kiến thức các môn học vô cùng hữu ích trong quá trình học tập của bạn!

3.2 Câu 2 trang 79 SGK Ngữ Văn 11/1 Kết nối tri thức

Văn bản hướng đến đối tượng nào ở trong xã hội bấy giờ? Khi vâng mệnh vua Quang Trung soạn ra chiếu này, Ngô Thì Nhậm đã đối diện với những khó khăn gì trong quá trình thuyết phục những đối tượng ấy ra gánh vác việc nước?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ lại tác phẩm để có thể trả lời câu hỏi này.

Lời giải chi tiết:

- Văn bản hướng tới đối tượng là những văn thân, sĩ phu yêu nước cùng những người có tài, những người đã từng làm quan trong triều cũ đang sống cuộc sống ở ẩn. 

 - Khi vâng mệnh vua Quang Trung soạn ra chiếu này, Ngô Thì Nhậm đã phải đối diện với nhiều khó khăn trong quá trình thuyết phục những đối tượng ấy ra gánh vác việc nước do:

+ Bản thân của những người ấy không còn tin tưởng vào triều đình và vào chế độ

+ Họ thích một cuộc sống an nhàn, ngày 3 bữa câu cá và ngâm thơ, một cuộc sống an nhàn để thỏa mãn sở thích cá nhân và rời xa thời cuộc

+ Nhiều người trong triều đại cũ, e ngại việc ra làm quan cho triều đại mới thì liệu có đi ngược lại với những tư tưởng của mình

+ Một bộ phận thì không ủng hộ chính quyền mới nhưng cũng chẳng có ý chống phá.

+ Bộ phận khác thì lại ngại tiến cử bản thân và cũng không có ai để tiến cử… 

→ Tất cả những lý do ấy đã tạo ra một sự tổn thất nghiêm trọng về nguyên khí của quốc gia vào thời điểm đó.

3.3 Câu 3 trang 79 SGK Ngữ Văn 11/1 Kết nối tri thức

Văn bản được chia thành mấy phần? Phân tích về mối quan hệ giữa nội dung của các phần.

Phương pháp giải:

Chú ý về nội dung của từng phần trong văn bản.

Lời giải chi tiết:

 - Văn bản bao gồm 3 phần:

+ P1: từ đầu … người hiền vậy → mối quan hệ của hiền tài với thiên tử

+ P2: tiếp… hay sao? → thực tại của đất nước cùng với nhu cầu của thời đại

+ P3: còn lại → đường lối cầu hiền của nhà vua. 

 - Nội dung của từng phần có mối quan hệ rất chặt chẽ, bổ sung và hỗ trợ nhau để thực hiện mục tiêu chung của tác phẩm chính là chiêu mộ được người tài. Mở đầu tác phẩm, tác giả đã đưa ra lập luận mà không ai có thể chối cãi vì lịch sử đã chứng minh, người tài thì ắt phải giúp đỡ thiên tử trong việc xây dựng nước, như vậy mới đúng với tư tưởng trung quân ái quốc mà họ luôn tôn thờ. Tiếp đến, ông cũng đưa ra thực trạng của đất nước, về sự thiếu thốn người tài, nguyên khí bị tổn thất nghiêm trọng và cần thiết mọi người phải có mặt. Để rồi cuối cùng, ông đưa ra đường lối thực hiện chính là một lời đảm bảo về kế sách vẹn toàn chỉ chờ người thực hiện… Đây là biểu hiện chung của một áng văn nghị luận cùng với sự lập luận chặt chẽ và lý lẽ sắc bén để làm nổi bật lên mục đích muốn truyền tải. 

3.4 Câu 4 trang 79 SGK Ngữ Văn 11/1 Kết nối tri thức

Nghệ thuật lập luận được thể hiện như thế nào thông qua việc sử dụng lí lẽ và bằng chứng, phối hợp cùng với những yếu tố biểu cảm, thuyết minh?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ lại tác phẩm

Chú ý vào các lý lẽ và bằng chứng được đưa ra

Lời giải chi tiết:

Nghệ thuật lập luận đã được thể hiện thông qua việc sử dụng nhiều lí lẽ và bằng chứng vô cùng xác đáng về thời cuộc và hoàn cảnh của đất nước: sau chiến tranh thì nguyên khí quốc gia lâm vào kiệt quệ, triều đình hỗn loạn và lòng người thì hoang mang… những người hiền tài chọn sống ẩn dật, lánh xa sự đời và bỏ mặc cho đất nước rơi vào hoàn cảnh nguy nan… Nhưng bên cạnh những lời chỉ trích có chút gay gắt, đanh thép đó ta vẫn bắt gặp những câu hỏi tu từ mang đậm chất biểu cảm như “Hay trẫm ít đức không đáng để phò tá chăng? Hay đang thời đổ nát chưa thể ra phụng sự vương hầu chăng?...” Như một nỗi niềm để giãi bày, một sự trải lòng của nhà vua, thay cho việc đổ lỗi cho người tài thì ông nhận sự nhượng bộ về phía mình. Đây là một cách thuyết phục rất độc đáo, không chỉ cho ta thấy được nỗi niềm và tấm lòng của nhà vua còn là một cách để lấy nhu thắng cương khiến người nghe không khỏi nhói lòng và tội lỗi nếu làm trái. 

3.5 Câu 5 trang 79 SGK Ngữ Văn 11/1 Kết nối tri thức

Theo em, điều gì đã tạo nên sức thuyết phục cho Cầu hiền chiếu?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ lại tác phẩm và nêu ra quan điểm của bản thân.

Lời giải chi tiết:

Theo em, điều tạo ra sức hấp dẫn cho Cầu hiền chiếu chính là lập luận chặt chẽ cùng lý lẽ đanh thép và dẫn chứng thuyết phục có mục đích rõ ràng, sâu sắc. Đây là tác phẩm tiêu biểu trong thể loại văn chính luận, phản ánh triệt để được tâm tư và nguyện vọng của người viết bằng lối viết nghị luận vô cùng sắc sảo từ bố cục, lập luận cho tới ngôn ngữ đều làm nổi bật được tư tưởng của người viết. 

3.6 Câu 6 trang 79 SGK Ngữ Văn 11/1 Kết nối tri thức

Viết Cầu hiền chiếu trong hoàn cảnh đặc biệt ấy, tác giả muốn gửi gắm khát vọng lớn lao nào cho đất nước?

Phương pháp giải:

Dựa vào mục đích của tác phẩm để trả lời câu hỏi 

Lời giải chi tiết:

Cầu hiền chiếu được viết vào hoàn cảnh đất nước vừa trải qua trận chiến tranh, triều đình còn mới thành lập, nền móng vẫn chưa vững, nguyên khí quốc gia thì kiệt quệ… Trước tình hình ấy, đòi hỏi phải có người tài ra tay giúp vua dựng nước và giữ nước. Bởi thế, Ngô Thì Nhậm đã thay mặt cho vua Quang Trung viết Cầu hiền chiếu nhằm chiêu mộ hiền tài khắp cả nước, ra mặt vì nước và vì dân. Qua đó, ta thấy được tấm lòng tận tình với nước, hiếu với dân của Ngô Thì Nhậm cùng với mong muốn đất nước được phồn thịnh và nhân nhân sẽ được ấm lo hạnh phúc của một bậc hiền thần, hết mình vì nước, vì dân. 

4. Kết nối đọc viết trang 79 SGK Ngữ Văn 11/1 Kết nối tri thức 

Viết đoạn văn (dài khoảng 150 chữ) nêu lên suy nghĩ của bạn về luận điểm sau: Người có tài cần phát huy tài năng của mình để đóng góp cho cộng đồng.

Phương pháp giải:

Dựa vào ý nghĩa của tác phẩm Cầu hiền chiếu để có thể trả lời được câu hỏi này.

Lời giải chi tiết:

Từ xưa tới nay, người tài luôn giữ một vai trò quan trọng trong quá trình xây dựng đất nước. Ngày nay, khi xu thế toàn cầu hóa đang ngày càng mở rộng, trên con đường hội nhập của đất nước, vai trò của những người tài lại càng được trú trọng hơn bao giờ hết. Bởi dưới sự góp sức của họ, đất nước mới thực sự phát triển lớn mạnh và nhân dân mới được hạnh phúc, ấm no. Họ chính là những người xuất chúng ở trong quần chúng, có cái nhìn chiến lược cùng với năng lực làm việc xuất sắc. Vậy nên, đất nước và nhân dân luôn cần đến họ. Đồng thời, những người tài cũng phải nhận ra nghĩa vụ phải cống hiến cho Tổ quốc và cho nhân dân, đây cũng là nghĩa vụ cao cả mà người tài cần thực hiện trong xã hội. Vì thế, không nên chỉ vì giỏi mà sinh kiêu, xem thường người khác vì như vậy nó sẽ đánh mất đi giá trị vốn có của những người tài như Bác Hồ đã từng nói “tài phải đi với đức” thì mới có thể làm được việc lớn. 

Trên đây là Soạn bài cầu hiền chiếu trong chương trình Ngữ Văn 11 Kết nối tri thức. Hy vọng rằng sau khi tham khảo bài soạn của VUIHOC, các em sẽ nắm được nghệ thuật và nội dung của tác phẩm này. Ngoài ra, để học về những đoạn trích khác thuộc chương trình ngữ văn 11 hoặc tất cả các môn học khác, các em hãy nhanh tay truy cập vào website vuihoc.vn hoặc đăng ký ngay khoá học của VUIHOC để trải nghiệm học cùng các thầy cô nhé!

>> Mời bạn xem thêm: 

• Soạn bài thời gian 
• Soạn bài giới thiệu một tác phẩm nghệ thuật 
• Soạn bài viết văn bản nghị luận về một tác phẩm thơ