Soạn bài Đất nước sách chân trời sáng tạo và cánh diều

1. Soạn bài Đất nước của Nguyễn Đình Thi sách chân trời sáng tạo 

1.1 Câu 1 trang 100 SGK Văn 10/2 Chân trời sáng tạo:

“Không gian của những ngày thu đã xa được tái hiện qua những hình ảnh nào trong văn bản trên? Hãy ghi lại những hình dung, tưởng tượng mà các hình ảnh thơ ấy gợi ra cho bạn.” 

Trả lời:

- Không gian của "những ngày thu đã xa" được tác giả tái hiện qua những hình ảnh trong văn bản: Hình ảnh người chiến sĩ ra đi, dù không ngoảnh lại nhìn người thân, quê nhà nhưng trong lòng vẫn luôn đau đáu về quê hương, xứ sở.

- Những hình dung và tưởng tượng mà các hình ảnh thơ ấy gợi ra cho tôi đó là một không gian Hà Nội vào buổi sớm có chút se lạnh của cái gió heo, bầu trời có chút ảm đạm và hình ảnh tiễn biệt đầy sự lưu luyến pha lẫn nỗi buồn.

>> Mời bạn tham khảo: Soạn văn 10 Chân trời sáng tạo

1.2 Câu 2 trang 100 SGK Văn 10/2 Chân trời sáng tạo:

“Hình ảnh "mùa thu nay" khác gì với "những ngày thu đã xa"? Theo bạn, điều gì làm nên sự khác biệt đó?”

Trả lời:

- Sự khác biệt giữa 2 hình ảnh "mùa thu nay" và "những ngày thu đã xa":

• Chủ thể trữ tình trong câu thơ cảm thấy "vui".

• Không gian trở nên tươi tắn: được miêu tả qua những từ ngữ như "áo mới", "phấp phới", "trong biếc", "nói cười thiết tha".

- Theo em điều làm nên sự khác biệt đó là do: tâm thế của chủ thể trữ tình ở thu này đã khác với thu xưa: họ đang đứng giữa núi đồi của chiến khu Việt Bắc với một tâm trạng vui tươi, phấn khởi, tin tưởng vào sự thành công của kháng chiến, khiến đất nước Việt Nam giành được độc lập, tự do..

1.3 Câu 3 trang 100 SGK Văn 10/2 Chân trời sáng tạo:

“Xác định và nêu hiệu quả biểu đạt của biện pháp tu từ trong đoạn thơ sau:

Trời xanh đây là của chúng ta

Núi rừng đây là của chúng ta

Những cánh đồng thơm mát

Những ngả đường bát ngát

Những dòng sông đỏ nặng phù sa”

Trả lời:

- Biện pháp tu từ được tác giả sử dụng trong đoạn thơ: Phép điệp

- Các dạng của phép điệp ở trong đoạn thơ trên là:

+ Điệp từ: đây, của, là, chúng ta

+ Điệp ngữ: của chúng ta

+ Điệp cấu trúc cú pháp:Trời xanh đây là của chúng ta/ Núi rừng đây là của chúng ta

- Tác dụng: Góp phần tạo nên nhịp thơ dồn dập, giọng điệu hào hùng nhằm khẳng định ý thức chủ quyền về lãnh thổ, niềm tự hào về cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, trù phú của đất nước.

1.4 Câu 4 trang 100 SGK Văn 10/2 Chân trời sáng tạo:

“Đọc lại bốn dòng cuối của đoạn trích và cho biết: tiếng của "những buổi ngày xưa vọng nói về" gửi gắm thông điệp gì đến chúng ta?”

Trả lời:

Tiếng vọng của “những buổi ngày xưa” đã gửi gắm cho chúng ta thông điệp: Thế hệ trẻ ngày nay cần giữ gìn và phát huy truyền thống anh hùng, bất khuất của cha ông ta để bảo vệ nền độc lập, tự do của  dân tộc.

Sổ tay ngữ văn chính là bí kíp giúp các em học văn dễ dàng hơn. Rất nhiều tips học văn hiệu quả chỉ được bật mí trong cuốn sổ tay này thôi đấy. Đăng ký ngay để nhận thật nhiều ưu đãi nhé!

2. Soạn bài Đất nước của Nguyễn Đình Thi sách cánh diều

2.1 Soạn bài Đất nước của Nguyễn Đình Thi sách cánh diều: Chuẩn bị 

Câu 1: Nhân vật trữ tình là ai và bộc lộ cảm xúc về điều gì? 

Trả lời:

Nhân vật trữ tình trong bài là "tôi", nhân vật trữ tình đã bộc lộ được những tình cảm, suy nghĩ sâu sắc về quê hương, đất nước.

Câu 2: Bài thơ có các hình ảnh, từ ngữ, biện pháp tu từ đặc sắc nào? Các yếu tố đó có tác dụng ra sao trong việc bộc lộ cảm xúc, suy ngẫm,...của tác giả? 

Trả lời:

Bài thơ có những hình ảnh thơ giàu sức gợi cùng các câu thơ giàu tính nhạc, phép điệp, phép đối lập khéo léo, giọng thơ sôi nổi, khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn bao trùm cả đoạn tạo nên cảm xúc dạt dào, trữ tình.

Tác dụng: tái hiện lên bức tranh đất nước được tạo bằng chất liệu hiện thực, đồng thời tác giả khắc họa rõ nét tình yêu tha thiết và niềm tự hào về quê hương đất nước đã được độc lập, có truyền thống anh hùng, bất khuất.

Câu 3: Cảm hứng chủ đạo và chủ đề của bài thơ là gì? 

Trả lời:

Cảm hứng chủ đạo của bài thơ: Đất nước được cảm nhận trong chiều dài của những tháng năm kháng chiến trong không gian rộng lớn.

Chủ đề của bài thơ: tình yêu tha thiết cùng niềm tự hào về quê hương, đất nước.

Câu 4: Tìm hiểu những thông tin về nhà thơ Nguyễn Đình Thi và hoàn cảnh ra đời của tác phẩm. 

Trả lời:

- Nhà thơ, tác giả Nguyễn Đình Thi là một nghệ sĩ đa tài: ông vừa là một nhà văn, nhà thơ,  vừa là nhà phê bình. Thơ Nguyễn Đình Thi luôn có bản sắc  riêng, vừa tự do phóng khoáng mà có những suy tư về con người tình yêu.

- Hoàn cảnh sáng tác bài thơ Đất nước: Tác phẩm được viết trong khoảng thời gian từ 1948 đến 1955. Bài thơ chính là sự tổng hợp của những sáng tác Sáng mát trong như sáng năm xưa (1948), Đêm mít tinh (1949) và Đất nước (1955). Đây là khoảng thời gian tác giả trải nghiệm, trưởng thành cùng Đất Nước trong thời kì kháng chiến chống Pháp lần 2.
 

Câu 5: Em biết những bài thơ nào viết về đất nước? Ấn tượng, cảm xúc, suy nghĩ,...mà những bài thơ đó gợi ra cho em là gì?

Trả lời:

Một số bài thơ về đất nước khác như: Đất nước (Nguyễn Khoa Điềm), Việt Nam quê hương ta (Nguyễn Đình Thi), Bài học đầu cho con (Đỗ Trung Quân),... Những bài thơ này đã giúp em hiểu được tình yêu quê hương đất nước, tổ quốc, đó là một tình yêu dạt dào và chan chứa nhiều cảm xúc, không ngòi bút nào có thể diễn tả nổi.

2.2 Soạn bài Đất nước của Nguyễn Đình Thi sách cánh diều: Đọc hiểu

Câu 1: “Khổ 1, 2: Nhân vật trữ tình hiện lên qua từ ngữ nào? Hãy hình dung về Hà Nội và "người ra đi" trong hoài niệm của nhân vật trữ tình.”

Trả lời:

- Trong khổ thơ 1 và 2: Nhân vật trữ tình đã hiện lên qua những từ ngữ: "tôi", "người ra đi".

- Hà Nội và "người ra đi" có trong hoài niệm của nhân vật trữ tình: đó chính là hình ảnh người quyết tâm, dứt khoát ra đi nhưng những lưu luyến thì vẫn còn ở lại, cho thấy được sự gắn bó sâu nặng với mảnh đất Hà Nội, với đất nước.

Câu 2 “Khổ 3: Chú ý độ dài các dòng thơ, phép điệp, phép liệt kê, hiệp vần, giọng điệu và cảm xúc của nhân vật trữ tình. Hình dung bức tranh đất nước trong “mùa thu nay” qua cảm nhận của nhân vật trữ tình.”

Trả lời:

- Đó là tiếng reo vui trước mùa thu hiện tại độc lập và hạnh phúc. Mùa thu cách mạng tươi đẹp, luôn tràn đầy sức sống. Tác giả đã rất khéo léo khi dịch chuyển không gian nghệ thuật từ những phố dài xao xác buồn sang không gian nơi núi rừng tươi mới và tràn đầy sức sống, nhân vật trữ tình cảm thấy vui vẻ, hạnh phúc như cất tiếng hát hòa cùng sự phấn chấn của tạo vật phấp phới, thiết tha. Đó chính là tất cả niềm tự hào về đất nước của nhân vật trữ tình với tình yêu quê hương, yêu đất nước.

- Nghệ thuật: những hình ảnh thơ giàu sức gợi, câu thơ giàu tính nhạc cùng phép điệp, giọng thơ sôi nổi đi kèm cảm xúc dạt dào, trữ tình.

→ Qua đoạn thơ trên ta có thể thấy tình yêu tha thiết và niềm tự hào về quê hương đã được độc lập, có truyền thống anh hùng, bất khuất của Nguyễn Đình Thi.

Câu 3:  “Chú ý những cảm nhận của tác giả về đất nước trong chiến tranh.”

Trả lời:

Những cảm nhận của tác giả về đất nước trong thời kì chiến tranh: Cánh đồng quê - chảy máu; Bát cơm chan đầy nước mắt; Dây thép gai - đâm nát trời chiều; Đứa đè cổ - đứa lột da.

Câu 4: “Từ khổ 5 - 10: Những dòng thơ nào chủ yếu thể hiện cảm nhận về: Đất nước đau thương, căm hờn? Đất nước quật cường, anh dũng?”

Trả lời:

Câu 5: “Lưu ý thông tin về thời gian sáng tác.”

Trả lời:

- Bài thơ Đất nước được sáng tác trong một thời gian dài (1948 - 1955), tương đương với thời kì chống thực dân Pháp xâm lược.

- Bài thơ có những đoạn được lấy từ hai bài thơ "Sáng mát trong như sáng năm xưa" (1948) và "Đêm mitting" (1949), cho đến năm 1955, Nguyễn Đình Thi đã viết thêm phần sau "Ôi những cánh..."

→ Dù phải viết nhiều lần nhưng bài thơ Đất nước vẫn là một chỉnh thể nghệ thuật và là một trong những bài thơ xuất sắc nhất của Nguyễn Đình Thi và văn học Việt Nam sau Cách mạng Tháng Tám khi viết về đề tài đất nước.

Lộ trình khóa học PAS THPT sẽ được thiết kế riêng cho từng bạn học sinh, phù hợp với khả năng của các em cũng như giúp các em từng bước đạt điểm cao trong mọi kỳ thi chung và riêng.

2.3 Soạn bài Đất nước của Nguyễn Đình Thi sách cánh diều: Trả lời câu hỏi cuối bài 

Câu 1: “Bài thơ Đất nước có thể được chia làm mấy phần? Cảm xúc của nhân vật trữ tình có sự thay đổi như thế nào qua các phần này? Từ đó, hãy nêu cảm hứng chủ đạo của bài thơ.”

Trả lời:

- Bài thơ “Đất nước” có thể được chia thành 3 phần như sau:

+ Phần 1: (từ đầu →  sau lưng thềm nắng lá rơi đầy): Những cảm xúc về mùa thu xưa

+ Phần 2: (tiếp theo → Những buổi ngày xưa vọng nói về): Cảm xúc về đất nước, con người trong mùa thu thời nay

+ Phần 3: (còn lại): Đất nước đau thương, căm hờn và quật cường và anh dũng.

- Cảm xúc của nhân vật trữ tình qua từng phần của bài thơ: từ luyến tiếc, ngậm ngùi khi vui sướng, tự hào rồi cả căm hờn, quyết tâm mạnh mẽ

- Cảm hứng chủ đạo của bài thơ: Đó là tình yêu quê hương nồng nàn, tha thiết

Câu 2: “Mùa thu Hà Nội trong quá khứ hiện lên như thế nào trong 7 dòng đầu của bài thơ? Hình ảnh nào em thấy ấn tượng nhất? Vì sao?”

Trả lời:

- Mùa thu của Hà Nội trong quá khứ được hiện lên với vẻ đẹp nhẹ nhàng và tinh khôi nhưng nó lại có chút buồn man mác: những buổi sáng mát trong, hương cốm,  gió thổi, chớm lạnh, nắng lá, hơi may xao xác, phố phường Hà Nội.

- Hình ảnh ấn tượng nhất: “Người ra đi đầu không ngoảnh lại / Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy”. Bởi câu thơ  này đã gợi ra hình ảnh Người lính bỏ phải lại sau lưng một Hà Nội thơ mộng, lãng mạn mà trầm mặc, buồn bã, để quyết tâm ra đi vì sự nghiệp kháng chiến và phụng sự Tổ quốc với một ý chí kiên định.

Câu 3: “Hãy phân tích cảm xúc của nhân vật trữ tình trong mùa thu nay. Tại sao có sự khác nhau khi cảm nhận về mùa thu giữa hai khổ thơ đầu và khổ thơ thứ ba?”

Trả lời:

- Cảm xúc nhân vật trữ tình trong "mùa thu nay" là niềm hân hoan, vui sướng, tự hào. Tác giả tự hào trước cảnh trời đất đổi thay, từ một dân tộc nô lệ được đứng lên làm chủ cuộc sống của mình. Tác giả đã liệt kê một loạt những danh từ chỉ cảnh vật của đất nước kết hợp với điệp từ “của chúng ta” nhằm khẳng định chủ quyền, độc lập của dân tộc.

- So sánh “mùa thu xưa” (2 khổ đầu) và “mùa thu nay” (khổ 3)

+ Khổ 1, 2: mùa thu của quá khứ hoài niệm, khi dân tộc ta còn chịu nhiều đau thương, mất tự do

+ Khổ 3: mùa thu của Cách mạng, của độc lập, tự do.

Câu 4: “Những dòng thơ nào thể hiện sâu sắc, ấn tượng nhất về đất nước đau thương, quật cường trong chiến tranh? Cách diễn tả, thể hiện của nhà thơ có gì độc đáo?”

Trả lời:

- Những dòng thơ thể hiện sâu sắc và ấn tượng nhất về đất nước đau thương nhưng quật cường trong chiến tranh:

+ “Ôi những cánh đồng quê chảy máu

Dây thép gai đâm nát trời chiều”

+ “Bát cơm chan đầy nước mắt

Bay còn giằng khỏi miệng ta”

+ “Thằng giặc Tây thằng chúa đất

Đứa đè cổ đứa lột da”

⇒ Tác giả Nguyễn Đình Thi đã sử dụng những hình ảnh giàu sức gợi như “chảy máu”, “đâm nát”, “giằng khỏi miệng”, “chan nước mắt”, “đè cổ lột da” nhằm nhấn mạnh những tội ác của giặc đối với nhân dân ta cũng như những đau thương mà người dân phải chịu đựng.

Câu 5: “Trình bày cảm nhận của em về hình tượng đất nước được khắc họa trong khổ thơ cuối.”

Trả lời:

Hình ảnh đất nước hiện lên trong khổ thơ cuối là một đất nước kiên cường, mạnh mẽ. Dù “súng nổ rung trời” nhưng những người dân vẫn đứng lên “như nước vỡ bờ” để sẵn sàng chiến đấu với một tinh thần đoàn kết và ý chí quật cường. Đặc biệt là hình ảnh “rũ bùn đứng dậy sáng lòa” đã chứng minh rằng dù đau thương, dù đứng lên từ bùn đất nhưng đất nước ta vẫn luôn toả sáng, luôn mạnh mẽ và anh dũng. Qua đó, tác giả Nguyễn Đình Thi thể hiện niềm tin tưởng và tự hào về đất nước, về tương lai tươi sáng của dân tộc ta.

Câu 6: “Trong bài thơ, nhân vật trữ tình xưng "tôi", sau đó chuyển sang xưng "ta" ("chúng ta"). Theo em, việc thay đổi hai đại từ này có ý nghĩa gì?”

Trả lời:

- Trong khổ thơ 1, tác giả đã xưng “tôi” như một cách bày tỏ nỗi buồn thương, luyến tiếc của bản thân trước cảnh “mùa thu xưa”. Đây chính là cái tôi yêu thiên nhiên, bâng khuâng và rung động trước vẻ đẹp của đất trời.

- Trong những khổ thơ tiếp theo, tác giả lại xưng “ta” như một lời khẳng định đầy tự hào về thắng lợi của dân tộc ta. Cái tôi cá nhân ấy đã hoà nhập cùng cái ta chung của cộng đồng. Những cảm xúc ấy không chỉ của một mình tác giả mà nó còn đại diện cho biết bao người con của Việt Nam.

Câu 7: “Từ hai dòng thơ: “Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất / Những buổi ngày xưa vọng nói về", em cảm nhận được lời nhắn nhủ gì trong tiếng vọng rì rầm" ấy? Hãy chia sẻ bằng một đoạn văn (khoảng 8 – 10 dòng).”

Trả lời:

Những lớp người đã ngã xuống sẽ có lớp khác đứng lên tiếp bước. Hiện tại đáng quý và nó càng đáng quý hơn khi nhớ đến quá khứ, vì trong quá khứ có sự hy sinh thì mới có được hiện tại ngày hôm nay. "Rì rầm" là một từ láy tượng thanh mang sức gợi cảm. Nó không ồn ào một cách vang động, vang xa nhưng lại liên tục đều đặn như dòng suối chảy bất tận. "Rì rầm" ở trong lòng đất "đêm đêm" còn gợi lên bầu không khí thầm lặng thiêng liêng. "Đất" chính là hình ảnh tượng trưng cho đất nước, của sự khổng lồ và vĩnh hằng. "Đất" cũng là cái được xây dựng lên từ mồ hôi nước mắt, kể cả xương máu của biết bao nhiêu thế hệ cha ông. Từ láy “Đêm đêm” đã gợi ra một khoảng thời gian dài như một dòng chảy thời gian xuyên suốt bốn nghìn năm lịch sử. Với hình ảnh thơ đầy độc đáo này, Nguyễn Đình Thi đã hình tượng hóa được truyền thống anh hùng của đất nước ta thành một hình ảnh đầy sức sống, tràn đầy thầm lặng, thiêng liêng và vững bền muôn thuở, nó trở thành nhịp đập của con tim lịch sử đất nước Việt Nam bất khuất anh hùng. 

Trên đây VUIHOC đã cùng các bạn Soạn bài Đất nước của tác giả Nguyễn Đình Thi sách văn 10 tập 2 Chân trời sáng tạo và cánh diều. Bài thơ "Đất nước" của nhà thơ Nguyễn Đình Thi là một bài thơ hay, thể hiện tình yêu quê hương đất nước sâu sắc, tha thiết của tác giả. Để học nhiều hơn các kiến thức của các môn học thì các em hãy nhanh tay truy cập và website vuihoc.vn hoặc đăng ký khoá học với các thầy cô giáo của VUIHOC ngay bây giờ nhé!

>> Mời bạn tham khảo thêm: 

• Soạn bài Ôn tập trang 89 sách văn 10 tập 2 Chân trời sáng tạo
• Soạn bài Hịch tướng sĩ
• Soạn bài Nam quốc sơn hà