Soạn bài thời gian Ngữ Văn 11 Kết nối tri thức + Chân trời sáng tạo

1. Soạn bài thời gian: Tác giả Văn Cao 

- Tác giả Văn Cao (1923 - 1995) có tên thật là Nguyễn Văn Cao.

- Ông quê ở Nam Định nhưng ông được sinh ra và lớn lên ở thành phố Hải Phòng, đây cũng chính là nơi mà ông đã bắt đầu sự nghiệp về văn chương của mình.

- Văn Cao được biết tới và rất nổi bật ở trong nhiều thể loại nghệ thuật, đặc biệt là phải kể đến ở trong lĩnh vực âm nhạc, có năng khiếu ở trong nhiều lĩnh vực khác nhau như hội họa, viết văn hay và ở trong các lĩnh vực về thẩm mĩ và nghệ thuật khác nữa.

- Giai đoạn đầu khi sáng tác, Văn Cao chủ yếu viết về thể loại nhạc tiền chiến sau đó ông mới mới chuyển sang viết văn, những tác phẩm của ông cực kỳ nổi bật và được các chuyên gia văn học Việt Nam đánh giá rất cao.

2. Soạn bài thời gian - Kết nối tri thức 

2.1 Câu 1: Đặc điểm thể loại và cấu tứ của bài thơ

- Đặc điểm về thể loại: Thể thơ tự do

- Cấu tứ: Vẻ đẹp, sức sống vĩnh cửu thông qua những câu thơ, những bài hát.

2.2 Câu 2: Tính chất tượng trưng của các hình ảnh thơ

- Thời gian không phải là vô hình mà là một khối vật chất có thể đo lường được và có thể cầm trên tay. 

- Hình ảnh chiếc lá khô: một ẩn dụ rất tổng quát, bộc lộ góc nhìn tạm bợ về cuộc đời con người khắc nghiệt mà ai cũng phải trải qua, đó là quy luật sinh tử.

- Phép so sánh kỉ niệm như tiếng sỏi: Những viên sỏi ký ức đã xuất hiện nhưng không để lại âm thanh vì giếng đời đã cạn. Khi chiếc giếng đầy, ký ức tan thành mây khói.

- Thời gian làm khô lá đời người nhưng lại làm xanh lá thơ ca.

=> Mỗi người hãy nhìn lại cuộc đời của chính mình, suy ngẫm về cuộc đời của chính mình cũng là một cách hiểu về thời gian đối với Văn Cao.

2.3 Câu 3: Suy ngẫm của tác giả về bản chất của thời gian, nghệ thuật, tình yêu và mối tương quan giữa chúng

- Thời gian trôi qua mãi mãi và không bao giờ quay trở lại. Sự tàn ác này chính là bi kịch của số phận con người, con người không thể níu kéo được thời gian. Bài thơ cho chúng ta thấy ý nghĩa tưởng chừng như bình thường của cuộc sống mà không phải ai cũng nhận thức được khi con người luôn đắm chìm trong quá nhiều hoài bão cuộc sống… Quan niệm về thời gian trong thơ Văn Cao nhờ đó mang đến một tư tưởng hiện sinh tích cực.

- Nghệ thuật và Tình yêu luôn khác biệt và luôn vượt lên trên mọi điều tầm thường, bản thân chúng luôn mang trong mình sức mạnh trường tồn và vĩnh cửu vì chúng là hiện thân của Cái đẹp. Trong dòng chảy tàn khốc của thời gian, vạn vật, hiện tượng đều có thể tàn lụi và tan biến vào hư vô. Nhưng có những giá trị không hề mất đi và sẽ “còn xanh” mãi mãi, đó là những giá trị nghệ thuật, cái đẹp được kết tinh trong những bài thơ, bài hát và đặc biệt là trong đôi mắt em.

→ Thời gian xóa nhòa đi tất cả, thời gian hủy hoại cuộc đời con người. Chỉ có văn học, nghệ thuật và ký ức về tình yêu mới có sức sống trường tồn, không bị thời gian tàn lụi.

Đăng ký ngay khóa học PAS THPT để được thầy cô lên lộ trình ôn thi tốt nghiệp ngay từ bây giờ nhé!

3.Soạn bài thời gian - Ngữ Văn 11 Chân trời sáng tạo 

3.1 Câu hỏi trước khi đọc bài 

Khi hình dung về thời gian, người ta thường nghĩ đến ngôn từ nào?

Lời giải chi tiết:

Khi hình dung về thời gian, người ta thông thường sẽ nghĩ đến những từ ngữ ví dụ như: năm, tháng, ngày, giờ, phút, giây, mùa, kỳ nghỉ, thời gian trôi qua, lịch, lịch sử, tuổi đời, tuổi trẻ, tuổi già, đồng hồ, v.v….

3.2 Câu hỏi trong khi đọc văn bản 

Hãy tưởng tượng âm thanh tiếng sỏi rơi trong lòng giếng cạn.

Lời giải chi tiết:

Tiếng sỏi rơi lọc cọc ở trong lòng giếng nước khô cạn xuống hàng đã thành từng dòng riêng và nhấn mạnh thêm tiếng rơi của những mảnh hồi ức khô khốc và nặng nề, đó là tiếng rơi của kỷ niệm chẳng hề êm dịu trước đó và nếu như không muốn nói rằng đó giống như là tiếng rơi đầy chát đắng của dĩ vãng xuống trên nền hiện tại đầy cằn cỗi. 

>> Xem thêm: Soạn văn 11 đầy đủ theo chương trình sách mới

3.3 Câu hỏi sau khi đọc văn bản 

Câu 1: trang 63 SGK Văn 11/2 Chân trời sáng tạo 

Dòng thơ đầu tiên cho thấy nhà thơ hình dung như thế nào về thời gian và về quan hệ giữa thời gian với con người? 

Lời giải chi tiết:

Dòng đầu tiên của bài thơ cho người đọc thấy nhà thơ có những liên tưởng, hình dung vô cùng sâu sắc về thời gian. Văn Cao tin rằng thời gian trôi qua rất nhanh, nó mong manh và vô cùng ngắn ngủi. Thời gian thật tàn nhẫn, vội đến, vội đi, tàn nhẫn để lại những dấu vết nhuộm màu thời gian trên đời.

→ Qua hình ảnh thời gian ở câu thơ đầu tiên của tác giả, người đọc cũng có thể cảm nhận được những suy tư sâu sắc của nhà thơ về mối quan hệ giữa con người và thời gian.

Như một quy luật chung của sự tồn tại, thời gian trôi qua mãi mãi và không bao giờ quay trở lại. Sự tàn ác này chính là bi kịch của số phận con người, con người không thể níu kéo được thời gian. Chúng ta phải đảm bảo rằng mỗi khoảnh khắc của cuộc đời con người đều là khoảnh khắc của cuộc sống chứ không chỉ là sự tồn tại.

Câu 2: trang 63 SGK Văn 11/2 Chân trời sáng tạo 

Hình ảnh chiếc lá khô và “tiếng sỏi trong lòng giếng cạn” gợi cho bạn cảm nhận gì về thời gian?

Lời giải chi tiết:

Hình ảnh về chiếc lá khô và “tiếng sỏi trong lòng giếng cạn” đã gợi lên cho em về những liên tưởng về sự thoáng qua, nhanh chóng và rất vội vàng trôi đi của thời gian.

+ Hình ảnh chiếc lá khô: trước đây nó xanh tươi và tràn đầy sức sống, nhưng bây giờ nó đã khô héo và tàn lụi. →  Đó là hình ảnh sự biến đổi của thời gian mờ nhạt, khiến vạn vật dần phai nhạt, mất đi sự tươi mới.

+ Hình ảnh “tiếng sỏi trong lòng giếng cạn”: đây là một hình ảnh của nỗi cô đơn, hoang tàn và đau khổ. Tiếng đá leng keng kết hợp với khung cảnh giếng cạn tạo nên một hình ảnh đầy u sầu. Nó dường như truyền tải cho chúng ta thông điệp rằng sự ngắn ngủi của thời gian cũng đồng nghĩa với đau khổ và cô đơn trong cuộc sống.

→ Với những hình ảnh đầy phai tàn và đau lòng này chắc chắn là lời nhắc nhở về giá trị cuộc sống, cũng như giá trị của thời gian.

Câu 3: trang 63 SGK Văn 11/2 Chân trời sáng tạo 

Hãy chỉ ra:

a. Điểm tương đồng giữa các hình ảnh “những câu thơ”, “những bài hát” và “đôi mắt em” ở sáu dòng thơ cuối.

b. Điểm khác biệt giữa các hình ảnh vừa nêu (ở sáu dòng thơ cuối) với hình ảnh “những chiếc lá” (ở sáu dòng thơ đầu)

Lời giải chi tiết:

a. Điểm tương đồng ở giữa các hình ảnh “những câu thơ”, “những bài hát” và “đôi mắt em” ở trong sáu dòng thơ cuối là:

- Những hình ảnh “những câu thơ”, “những bài hát” và “đôi mắt em” đều là những giá trị nghệ thuật và cái đẹp. Qua ba hình ảnh này, tác giả muốn nói: Trong dòng chảy tàn khốc của thời gian, vạn vật, hiện tượng đều có thể héo tàn và tan biến vào hư vô. Nhưng có những giá trị không thể mất đi và sẽ “còn xanh” mãi mãi.

b. Điểm khác biệt ở giữa các hình ảnh vừa nêu trên (ở sáu dòng thơ cuối) với hình ảnh “những chiếc lá” (ở sáu dòng thơ đầu):

- Ở sáu dòng cuối, âm hưởng của bài thơ bỗng thay đổi: từ buồn bã, u ám sang thanh thoát, thổn thức và mộng mơ; hình ảnh về thơ “những câu thơ”, “những bài hát” và “đôi mắt em” mang một  ý nghĩa biểu tượng rất cao.

→Sự tương phản của hình ảnh thơ cũng như âm thanh, nhịp điệu, dòng cảm xúc của bài thơ tạo nên đòn bẩy thú vị cho nội dung bài thơ. Thời gian làm khô lá đời người nhưng làm xanh lá thơ, nhạc, hội họa. Thời gian thả kỷ niệm vào giếng khô nhưng không thể lau khô đôi mắt tình yêu như hai giếng nước ngọt trong lành.

COMBO sổ tay môn Ngữ Văn tổng hợp đầy đủ kiến thức Văn ôn thi THPT. Nhanh tay đăng ký ngay!

Câu 4: trang 63 SGK Văn 11/2 Chân trời sáng tạo 

Nhận xét về mối tương quan giữa các hình ảnh thơ theo cột ngang và cột dọc trong bảng sau:

Lời giải chi tiết:

- Các hình ảnh thơ ở cột dọc đều là những hình ảnh có ý nghĩa biểu tượng tương tự nhau và đều là những hình ảnh gợi lên tâm trạng, cảm xúc của con người trước sự thay đổi của thời tiết. Một bên là những hình ảnh gợi lên sự khô cằn, cô đơn và mất mát thời gian, một bên là những hình ảnh thể hiện sức sống, tuổi trẻ và niềm hy vọng.

- rong khi đó, hình ảnh thơ ở cột ngang là những hình ảnh thơ có đặc điểm tương phản về mặt ý nghĩa và cách biểu đạt nội dung. Những hình ảnh trong sáu dòng đầu của bài thơ thể hiện sự tiếc nuối, buồn bã, buồn bã và nhuốm màu thời gian. Ngược lại, hình ảnh sáu dòng cuối bài thơ có màu sắc tươi trẻ, mới nổi, nảy nở và phát triển.

→ Sáu dòng đầu và sáu dòng cuối tạo nên sự phân chia rõ ràng giữa quá khứ và hiện tại.

Câu 5: trang 64 SGK Văn 11/2 Chân trời sáng tạo 

Nhận xét về nhạc điệu (thể hiện qua vần, nhịp, phối thanh, cấu trúc lặp,...) của bài thơ Thời gian.

Lời giải chi tiết:

- Giai điệu câu hát cũng độc đáo và rất linh hoạt để làm nổi bật ý tưởng và tạo nên một giai điệu đặc biệt. Đồng thời, số lượng câu trong mỗi đoạn văn không ổn định, đoạn đầu có bốn câu, đoạn cuối có ba câu. Số lượng câu trong mỗi đoạn được liệt kê theo thứ tự giảm dần. Đây là điều lạ của bài thơ, về mặt cấu trúc đoạn văn và văn bản..

- Toàn bài thơ dài 12 dòng nhưng không hẳn là 12 câu vì có những câu kéo dài nhiều dòng. Chúng ta cũng có thể hiểu rằng 12 dòng này chỉ có một câu vì cả bài thơ không có dấu chấm ở cuối câu. Đó là một cấu trúc mơ hồ và khó hiểu.

- Ngoài ra Văn Cao còn sử dụng thủ pháp “lạ hóa” từ ngữ, cú pháp. Cấu trúc của thơ không chỉ được thể hiện trên bề mặt của văn bản mà còn ở chiều sâu ngữ nghĩa của nó. Đối với bài thơ “Thời gian” cũng vậy, điều tác giả muốn nói đều nằm ngoài ngôn từ, đằng sau những hình ảnh do ngôn từ tạo nên.

Câu 6: trang 64 SGK Văn 11/2 Chân trời sáng tạo 

Đọc lại bài thơ Độc “Tiểu Thanh kí” (Nguyễn Du) mà bạn đã học trong Bài 7. Những điều trông thấy. Nêu ít nhất một điểm tương đồng và một điểm khác biệt trong cảm nhận về thời gian của hai tác giả Nguyễn Du và Văn Cao.

Lời giải chi tiết:

- Điểm tương đồng ở trong cảm nhận về thời gian của hai tác giả Nguyễn Du và tác giả Văn Cao ở trong hai bài thơ Độc “Tiểu Thanh kí” và Thời gian: cả hai tác phẩm đều tạo nên tâm trạng u sầu, suy ngẫm về thời gian trôi qua và những đánh giá về giá trị cuộc sống.

- Điểm khác biệt ở trong cảm nhận về thời gian của hai tác giả Nguyễn Du và tác giả Văn Cao có trong hai bài thơ  Độc “Tiểu Thanh kí” và Thời gian:

+Trong Độc “Tiểu Thanh kí” của đại thi hào Nguyễn Du, tác giả tập trung khai thác thời gian thông qua những suy nghĩ nội tâm của nhân vật chính, miêu tả sự trầm cảm, u sầu, lo âu của tâm hồn một người trẻ.

+ Trong khi đó, ở trong bài thơ Thời gian của nhạc sĩ Văn Cao, đã mang màu sắc và tính chất trữ tình, tác giả sử dụng hình ảnh thiên nhiên để miêu tả những thay đổi của cuộc sống như một cách khuyên nhủ người đọc hãy gìn giữ những giá trị vĩnh cửu của cuộc sống. 

Câu 7: trang 64 SGK Văn 11/2 Chân trời sáng tạo 

Tìm nghe một bài hát của Văn Cao và viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày cảm xúc của bạn khi nghe bài hát đó.

Lời giải chi tiết:

Bài hát “Mùa Xuân đầu tiên” của nhạc sĩ Văn Cao đã mang đến cho em cảm giác khi một mùa xuân mới đang đến gần, với những điều đầy mới mẻ và tươi vui. Ngay khi nghe những nốt nhạc đầu tiên, em đã cảm nhận được sự nhẹ nhàng, tươi mát của một mùa xuân mới. Những âm thanh của guitar và piano hòa quyện với nhau tạo nên một giai điệu nhẹ nhàng, mềm mại đến lạ. Bài hát “Mùa Xuân đầu tiên”là sự kết hợp hoàn hảo giữa giai điệu ngọt ngào, tính nghệ thuật và ca từ giàu cảm xúc. Ca từ của bài hát này đầy vẻ đẹp, tạo nên hình ảnh đẹp về một mùa xuân lãng mạn, trẻ trung và đầy hy vọng. Em cũng đã cảm nhận được sự ngọt ngào, trọn vẹn của tình yêu và niềm hy vọng về một tương lai tươi sáng, cũng như sự bình yên khi bài hát dần kết thúc. Lời bài hát cũng rất tuyệt vời, diễn tả tâm trạng của một người yêu quê hương, nhiệt tình đón mùa xuân đầu tiên sau bao ngày tháng chiến tranh. Em cảm nhận được sự đau khổ của những năm tháng chiến tranh, nhưng đồng thời em cũng cảm nhận được niềm tin, hy vọng tươi sáng về mùa xuân trở lại. “Mùa Xuân đầu tiên” là một bài hát tuyệt vời không chỉ vì âm nhạc và ca từ mà còn vì thông điệp sâu sắc về tình yêu quê hương đất nước và hy vọng về một tương lai tốt đẹp hơn. Nghe bài hát, tôi cảm thấy được xoa dịu và được truyền cảm hứng để tin vào cuộc sống và hy vọng vào tương lai.

Trên đây, VUIHOC đã cung cấp cho các bạn cách soạn bài Thời gian của tác giả Văn Cao thông qua hai đầu sách kết nối tri thức và chân trời sáng tạo. Ngoài ra, để học nhiều hơn các kiến thức các môn học của THPT thì các em hãy truy cập vuihoc.vn hoặc đăng ký khoá học với các thầy cô VUIHOC ngay bây giờ nhé!

>> Mời bạn xem thêm: 

• Soạn bài Giới thiệu một tác phẩm nghệ thuật 
• Soạn bài viết văn bản nghị luận về một tác phẩm thơ 
• Soạn bài Thực hành Tiếng Việt - Một số hiện tượng phá vỡ những quy tắc ngôn ngữ thông thường: đặc điểm và tác dụng