Soạn bài Viết bài văn nghị luận phân tích, đánh giá một tác phẩm thơ sách cánh diều 10 tập 2

1. Soạn bài Viết bài văn nghị luận phân tích, đánh giá một tác phẩm thơ sách cánh diều 10 tập 2: Định hướng

1.1 Mở đầu nêu nội dung gì?

- Trong phần mở bài, tác giả đã nêu lên những thông tin về xuất xứ của bài thơ “Bài thơ về tiểu đội xe không kính”

1.2 Người viết phân tích bài thơ theo trình tự nào?

- Tác giả đã phân tích bài thơ theo từng câu, từng khổ thơ và theo kết cấu đề - thực – luận – kết của thể thơ Đường luật.

>> Xem thêm: Soạn văn 10 Cánh diều 

1.3 Những chi tiết, yếu tố nào của bài thơ được chú ý phân tích?

- Các dẫn chứng được tác giả lựa chọn khi phân tích: chi tiết “con đường chạy thẳng vào tim". Ở đây đã nêu lên đặc sắc về các yếu tố: gợi cảm xúc, cảm nhận

1.4 Chú ý các nhận xét của người viết khi phân tích.

- “Một cảm giác về … cũng mơ hồ”, “Vầng trăng … tượng trưng”, …

1.5 Đoạn này có phải nêu khái quát về bài thơ.

- Đoạn văn đã nêu khái quát, tổng hợp lại nội dung và nêu chủ đề tư tưởng của bài thơ.

2. Soạn bài Viết bài văn nghị luận phân tích, đánh giá một tác phẩm thơ sách cánh diều 10 tập 2: Thực hành viết 

2.1 Đề 1: Phân tích, đánh giá bài thơ “Mùa hoa mận” của Chu Thùy Liên

Từ xưa đến nay, với người dân vùng núi Tây Bắc, sắc trắng của hoa mận, hoa mơ không chỉ là tín hiệu của mùa xuân mà đó còn là tín hiệu của quê hương. Đối với những người con xa quê, chỉ nhìn thấy sắc trắng hoa mơ, hoa mận qua những hình ảnh trên tivi, báo đài thôi cũng đã thấy xao xuyến và bồi hồi khó tả. Trong bài thơ “Mùa hoa mận” được nhà thơ Chu Thuỳ Liên sáng tác vào đúng tháng chạp năm 2007 đã thể hiện sâu sắc nỗi nhớ về quê hương, buôn làng của những người đi xa thông qua sắc trắng quen thuộc đó.

Đăng ký ngay để được các thầy cô ôn tập kiến thức và xây dựng lộ trình ôn thi THPT Quốc gia sớm và phù hợp nhất với bản thân

Bài thơ Mùa hoa mận có ba khổ thơ, mỗi khổ đều bắt đầu bằng hình ảnh hoa mận nở trắng muốt “cành mận bung cánh muốt”, cái sắc trắng tinh khôi của hoa mận nở khắp vùng trời vùng núi Tây Bắc dường như chính là tín hiệu của mùa xuân. Và dường như đây chính là cái cớ để nhà thơ tuôn trào những cảm xúc về quê hương của mình. Dưới tán mận và sắc trắng tinh khôi của hoa mận, toàn bộ cảnh sinh hoạt bình dị của dân làng hiện ra, rất đỗi thân thương mà thiêng liêng làm sao:

“Cành mận bung cánh muốt

Lũ con trai háo hức chơi cù

Lũ con gái rộn ràng khăn áo

Bóng bay nâng ước mơ con trẻ”

Vui rộn và háo hứa nhất khi xuân về chính là lũ trẻ nhỏ. Chúng ríu rít rộn ràng, sung sướng vì được diện quần áo mới, được chơi những trò chơi dân gian mà không lo sợ cha mẹ mắng. Các bé trai thì “háo hức chơi cù”, “con gái thì rộn ràng khăn áo”... niềm vui ấy dường như được lan toả sang cả không khí xung quanh. Tác giả sử dụng các từ láy “háo hức”, “rộn ràng” khiến cho ý thơ tươi vui, rộn rã, ta có thể thấy được nụ cười trong trẻo của lũ trẻ. Dường như cành mận cũng đã cùng vui, gắn bó với lũ trẻ, chứng kiến bao ước mơ, hoài bão và theo con đường trưởng thành của chúng.

“Cành mận bung cánh muốt

Giục mẹ xôn xang lá, gạo

Giục cha vui lòng căng cánh nỏ

Giục người già bản hối hả làm đu”

Không những thế dưới cành mận nở trắng xoá ấy còn là bức tranh sinh hoạt tràn đầy rộn ràng và tấp nập của người dân làng. Mọi người đang chuẩn bị để đón một mùa xuân với những điều tốt lành. Không khí thật vui tươi, nhộn nhịp, tất bật và khẩn trương. Dưới tán mận, hình ảnh người mẹ vội vàng rửa lá, ngâm gạo để chuẩn bị thổi xôi, làm bánh cúng gia tiên, mong mỏi một vụ mùa ấm no. Cha thì đi căng cánh nỏ, người già hối hả làm đu, để chuẩn bị những trò chơi dân gian vào năm mới. Động từ “giục” được xuất hiện liên tiếp trong ba dòng thơ “giục mẹ”, “giục cha”, “giục người già”... tất cả đã gợi lên một không khí thật khẩn trương, rộn rã và tưng bừng. Cả buôn làng từ già đến trẻ nhỏ đều đang háo hức và phấn khởi chờ đón một mùa xuân mới về. Có thể thấy, cành mận đã trở thành một biểu tượng không thể thiếu của mùa xuân Tây Bắc, nó chất chứa bao niềm vui, nỗi buồn, nó gắn bó với bản làng suốt bao năm tháng.

“Cành mận bung cánh muốt

Nhà trình tường ủ hương nếp

Giục lửa hồng nở hoa trong bếp

Cho người đi xa nhớ lối trở về”

Câu thơ "Cành mận bung cánh muốt" được điệp lại 3 lần, nó làm cho bài thơ trở nên sinh động hơn, đồng thời báo hiệu mùa xuân đã về đến bản làng. Bên trong những ngôi nhà truyền thống, mùi hương nếp tỏa ra thơm lừng. Dân làng thi nhau thổi xôi, ủ men lá, làm cơm rượu nếp, chuẩn bị thịt lợn, làm bánh… trong căn bếp không khi nào hết ánh lửa bập bùng. Không khí thật ấm cúng và hạnh phúc làm sao.  Để rồi khi đi xa, những người con nơi đây luôn hướng về quê hương với những thứ giản dị, mộc mạc, gần gũi và thân quen, đặc biệt vào mùa hoa mận, nỗi niềm ấy lại nhân thêm gấp bội, gợi nhớ về những kí ức xa xưa. Dường như hoa mận dẫn lối họ trở về với những hoài niệm, sự nhớ nhung, nhớ những hoạt động sinh hoạt hàng ngày được diễn ra một cách hối hả, xốn xang của cha mẹ, người già bản, hay sự vui vẻ, háo hức của lũ con trai, con gái trong bản làng. Tác giả Chu Thùy Liên thật tinh tế khi viết “giục lửa hồng nở hoa trong bếp”, câu thơ khiến chúng ta cảm nhận được hương vị của mùa xuân đã lan tỏa ra khắp các ngõ ngách của buôn làng.

Bài thơ Mùa hoa mận có ba khổ, được viết theo thể thơ 5 chữ, không gieo vần và cũng không nặng nề về hình thức. Mạch cảm xúc của tác giả đã chi phối đến mạch chung của bài thơ. Bằng những nét vẽ tinh tế nhà thơ Chu Thùy Liên đã giúp bạn đọc cảm nhận được vẻ đẹp cùng không khí vui tươi, rộn ràng của quê hương vào những ngày xuân sang. Qua đó dấy lên trong lòng mỗi chung ta tình yêu tha thiết với nơi chôn nhau cắt rốn.

Qua bài thơ trên, chúng ta như được hòa mình vào bức tranh khung cảnh mùa xuân ở bản làng Tây Bắc với tất cả vẻ đẹp bình yên. Bằng ngòi bút tinh tế và tài hoa của mình, nhà thơ đã giới thiệu đến độc giả vẻ đẹp của Tây Bắc vào mùa xuân với màu trắng của hoa mận hoà chung với hoạt động rộn ràng, hối hả của dân làng. Nó khiến cho bức tranh trở nên có hồn, làm cho những người con xa quê luôn hướng về với quê hương với những gì mộc mạc và giản dị nhất.

Đăng ký ngay với VUIHOC để sở hữu cuốn sổ tay Ngữ Văn tổng hợp kiến thức và các tips học văn cực kỳ thú vị!

2.2 Đề 2: Cảm nhận của em về đoạn thơ trong bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi 

“Sáng mát trong như sáng năm xưa 

Gió thổi mùa thu hương cốm mới 

Tôi nhớ những ngày thu đã xa 

Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội 

Những phố dài xao xác hơi may 

Người ra đi đầu không ngoảnh lại 

Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy”.

“Đất nước” là một trong những tác phẩm hay nhất của tác giả Nguyễn Đình Thi. Bài thơ được thai nghén trong suốt một thời gian dài, là bản tổng kết về một hành trình dài của đất nước từ những năm tháng thực dân Pháp giày xéo, gây nên đau thương cho dân tộc ta trong chiến tranh đến ngày ca khúc ca chiến thắng vang lên. Bài thơ khá dài, có rất nhiều khổ thơ hay, đặc biệt là khổ thơ đầu tiên.

Chủ đề bao trùm của bài thơ Đất nước là lòng yêu nước nồng nàn, thiết tha và ý thức độc lập tự chủ. Bên cạnh đó là lòng tự hào về đất nước và nhân dân anh hùng, từ ách đau thương nô lệ, dưới sự lãnh đạo tài tình của Đảng đã quật khởi vùng lên chiến đấu và giành chiến thắng huy hoàng. Đoạn mở đầu bài thơ là một bức tranh khung cảnh thu Hà Nội trong những tháng ngày tác giả rời thủ đô đi chiến đấu và hình ảnh người ra đi:

Sáng mát trong như sáng năm xưa

…

Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy.

Bài thơ Đất nước tuy không viết về mùa thu nhưng khởi nguồn cảm hứng cho tác giả nghĩ về đất nước là một buổi sáng mùa thu tại chiến khu Việt Bắc mang đậm đặc trưng thu Việt Nam với bầu trời trong xanh cùng làn gió mát thổi nhẹ hoà lẫn với hương cốm ngạt ngào. Là một người nghệ sĩ – chiến sĩ của thời đại cách mạng, nhà thơ Nguyễn Đình Thi đã cảm nhận mùa thu bằng hương cốm mới. Các nghệ sĩ đặc biệt yêu thích món ăn Việt Nam đều dành lời ca ngợi vẻ đặc sắc, độc đáo của cốm. Chỉ với hình ảnh “hương cốm mới”, tác giả Nguyễn Đình Thi vừa gợi lên được thời gian, không gian thu, vừa bộc lộ ra được tấm lòng yêu nước thật đơn giản, bình dị mà không kém phần sâu lắng thiết tha của mình. Từ buổi sáng mùa thu ấy, Nguyễn Đình Thi bồi hồi nhớ lại “mùa thu đã xa”. Đó là mùa thu mà tác giả phải từ biệt quê hương ra đi vì nghĩa lớn. Câu thơ “Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội” đã đưa lại cho bức tranh thu một nét vẽ thật cụ thể. Từ “chớm” cùng cụm từ “chớm lạnh” đã gợi ra rất đúng một ngày mới chớm vào thu của Hà Nội. Dường như trong buổi sáng chớm lạnh ấy của mùa thu, chỉ có gió thổi trong những con phố dài, làm cho phố dường như dài thêm ra vì vắng lặng. Từ từ ngữ đến nhạc điệu, câu thơ đã gợi cho ta cảm giác chưa thật phải là gió bởi vì không phải là “heo may” mà là “hơi may”. Tác giả sử dụng từ “xao xác” là một từ láy vừa gợi hình vừa gợi cảm. Ở đây, Nguyễn Đình Thi còn sử dụng thủ pháp đảo ngữ đã tạo nên hiệu quả biểu đạt khá cao. Hình như nghe tiếng “xao xác” rồi mới nhận ra “hơi may”. Một câu thơ chan chứa bao nhiêu tâm trạng: tâm trạng của những người tha thiết gắn bó với quê hương Hà Nội mà phải rời xa quê ra đi vì nghĩa lớn, trong lòng không thể thanh thản dửng dưng, nhưng trái lại luôn luôn trĩu nặng một nỗi yêu thương, bâng khuâng lưu luyến và mong nhớ lặng buồn:

“Người ra đi đầu không ngoảnh lại

Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy”

Đã có khá nhiều ý kiến khác nhau về hình ảnh người ra đi ở trong hai câu thơ trên. Câu thơ này cũng có các cách ngắt nhịp khác nhau. Đã có lần  Nguyễn Đình Thi phát biểu về ý thơ này. Ông cho rằng vẻ đẹp của mùa thu Hà Nội là vẻ đẹp giản dị ,mà sâu lắng. Câu thơ đã gợi lên một khung cảnh rất đẹp nhưng nó có cái gì đó tĩnh lặng, hoang vắng và man mác buồn. Đó chính là tâm trạng buồn rất thực của những người phải rời Hà Nội vì mục đích, lẽ sống cao cả.

Nổi bật lên trên bức tranh thu Hà Nội là những hình khối, gam màu sắc và ánh sáng đầy ấn tượng vẫn là hình ảnh những người chiến sĩ vừa hiên ngang kiên nghị, lại vừa có nét hào hoa tinh tế, gắn bó thiết tha mặn nồng với quê hương. Hình ảnh này lại làm cho ta nhớ đến hình ảnh tráng sĩ một thuở kiên quyết lên đường vì đại nghĩa với một tâm hồn lãng mạn mộng mơ, có sức hấp dẫn mạnh mẽ được diễn tả một cách khá sinh động và đẹp đẽ trong những vần thơ của các nhà thơ Thâm Tâm, Quang Dũng. Nhịp điệu của câu thơ cuối nói riêng và cả đoạn thơ nói chung cũng đã góp phần diễn tả rất thực cái tâm trạng của người ra đi nói trên: đều đều chậm rãi, trầm lắng như nhịp bước của người ra đi, quả quyết và lưu luyến, lặng lẽ, mà lại xao động.

Đoạn thơ tuy chỉ có bảy câu thơ nhưng nó vừa có hình, có tình, có nhạc và có ánh sáng, màu sắc. Đây xứng đáng là một trong những đoạn thơ hay nhất viết về mùa thu. Đằng sau bức tranh khung cảnh thu nên thơ nên hoa chính là tấm lòng gắn bó tha thiết với quê hương đất nước cùng niềm ngưỡng vọng của thi nhân đối với vẻ đẹp của những con người lên đường theo tiếng gọi của tổ quốc, non sông.

Trên đây VUIHOC đã cùng các bạn Soạn bài Viết bài văn nghị luận phân tích, đánh giá một tác phẩm thơ sách cánh diều 10 tập 2. Việc phân tích, đánh giá một tác phẩm thơ trong tập sách này sẽ giúp học sinh hiểu rõ hơn về giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm, đồng thời rèn luyện kỹ năng viết bài nghị luận văn học. Để học nhiều hơn các kiến thức của các môn học thì các em hãy nhanh tay truy cập và website vuihoc.vn hoặc đăng ký khoá học với các thầy cô giáo của VUIHOC ngay bây giờ nhé!

>> Mời bạn tham khảo thêm: 

• Soạn bài Đi trong hương tràm
• Soạn bài Mùa hoa mận
• Soạn bài Thực hành tiếng Việt 79