Soạn bài Viết văn bản nghị luận phân tích, đánh giá nội dung và nghệ thuật của một tác phẩm tự sự hoặc tác phẩm kịch

1. Soạn bài Viết văn bản nghị luận phân tích, đánh giá nội dung và nghệ thuật của một tác phẩm tự sự hoặc tác phẩm kịch: Ngữ liệu tham khảo: 

1.1 Câu 1 trang 83 SGK Văn 10/2 Chân trời sáng tạo

Ngữ liệu phía trên đã là một bài viết hoàn chỉnh chưa? Những dấu hiệu nào giúp các bạn xác định được như vậy?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ lại phần ngữ liệu tham khảo.

- Đọc lý thuyết của phần Tri thức về kiểu bài.

Lời giải chi tiết:

Ngữ liệu phía trên chưa được coi là một bài viết hoàn chỉnh. Có thể căn cứ vào phần kí hiệu [...] ở đầu của bài viết để xác định được như vậy.

>> Mời bạn tham khảo: Soạn văn 10 Chân trời sáng tạo

1.2 Câu 2 trang 83 SGK Văn 10/2 Chân trời sáng tạo

Luận điểm được tập trung phân tích và đánh giá ở trong ngữ liệu là gì?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ phần ngữ liệu tham khảo.

- Chú ý vào các luận điểm ở trong bài.

Lời giải chi tiết:

Luận điểm được tập trung phân tích và đánh giá ở trong ngữ liệu là lối kể đan xen giữa thực tế với mộng tưởng ở trong Cô bé bán diêm.

1.3 Câu 3 trang 83 SGK Văn 10/2 Chân trời sáng tạo

Chỉ ra sự kết hợp giữa lí lẽ với bằng chứng ở trong ngữ liệu.

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ phần ngữ liệu tham khảo.

- Đánh dấu những lí lẽ và bằng chứng trong bài.

Lời giải chi tiết:

- Lí lẽ: Thực tế ngày càng tăng thêm phần nghiệt ngã đối với em bé thì nó càng thôi thúc em bé cần tìm đến chốn bình yên chính là cõi mộng ảo.

+ Bằng chứng: Những lần quẹt diêm cùng với hiệu quả mà nó mang lại.

- Lí lẽ: Truyện có đến hơn năm lần quẹt diêm

+ Bằng chứng: Bởi bốn lần, mỗi lần em đều chỉ quẹt đúng một que, riêng lần thứ năm em đã quẹt liên tục hết tất cả bao diêm.

1.4 Câu 4 trang 83 SGK Văn 10/2 Chân trời sáng tạo

Người viết đã có những nhận xét như thế nào về tác dụng của những biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong tác phẩm?

Phương pháp giải:

Chú ý vào nhận xét của người viết về tác dụng của những biện pháp nghệ thuật đã được sử dụng trong tác phẩm.

Lời giải chi tiết:

Người viết đã có những nhận xét về tác dụng của những biện pháp nghệ thuật được sử dụng ở trong tác phẩm như sau:

- Lối kể xen kẽ có tác dụng vô cùng to lớn nhằm đưa người đọc xâm nhập vào trong thế giới mộng tưởng của nhân vật.

nh sáng từ ngọn lửa que diêm đã đảm nhận được hai chức năng: vừa sưởi ẩm (chức năng này không quá quan trọng vì ngọn lửa diêm quá bé nhỏ trước trời tuyết mênh mông), vừa thắp sáng lên một thế giới mộng ảo, cái thế giới mang lại sự hạnh phúc cho em.

Sổ tay ngữ văn chính là bí kíp giúp các em học văn dễ dàng hơn. Rất nhiều tips học văn hiệu quả chỉ được bật mí trong cuốn sổ tay này thôi đấy. Đăng ký ngay để nhận thật nhiều ưu đãi nhé!

2. Soạn bài Viết văn bản nghị luận phân tích, đánh giá nội dung và nghệ thuật của một tác phẩm tự sự hoặc tác phẩm kịch: Thực hành viết

2.1  Đề 1: Viết văn bản nghị luận phân tích, đánh giá chủ đề và những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của một tác phẩm truyện.

Phân tích và đánh giá chủ đề và các nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật có trong tác phẩm Đất rừng phương Nam (Đoàn Giỏi)

Vùng đất phương Nam là một nơi tốn không ít bút mực của những nhà văn nhà thơ. Có người viết về chủ đề thiên nhiên, có người viết về chủ đề sông nước, có người lại viết về cái sự gắt gỏng của khí hậu ở nơi này… Góp nhặt vào đề tài đó, Đoàn Giỏi đã cho người đọc thấy cái nhìn bao quát về thiên nhiên cùng với con người phương Nam. Đặc sắc hơn nữa chính là tác giả cho người đọc thấy được cách ăn ong khác thường ở trong khu rừng U Minh thông qua đoạn trích có trong sách giáo khoa Văn 10.

Mở đầu đoạn trích, tác giả đã phác họa nên bức tranh thiên nhiên chất chứa đầy sức sống và trong trẻo của khu rừng U Minh thông qua góc nhìn của cậu bé An: đất rừng thì yên tĩnh, trời không có chút gió nào, không khí mát lạnh của hơi nước ở sông ngòi và mương rạch, đất ẩm… ánh sáng thì trong vắt. Vẻ đẹp phong phú và sống động của rừng còn được thể hiện với sự đa dạng của những loài chim, âm thanh sống động của loài chim, ong và cảnh vật cây cối cũng vô cùng đa dạng: đàn ong mật hệt như một xâu chuỗi hạt cườm, một đàn li ti giống như nắm trấu bay, tiếng kêu eo…eo…râm ran cả khu rừng mà phải thính tai mới có thể nghe thấy; mặt trời tuôn ánh sáng vàng hết sức rực rỡ, chim hót líu lo và hương tràm thơm ngây ngất toả khắp khu rừng, những con kì nhông với đủ mọi sắc màu; vùng cỏ tranh khô vàng với hàng nghìn con chim đang cất cánh bay. Quả thật là nhà văn đã quan sát vô cùng tinh tế mà miêu tả lại càng tài tình trong cách sử dụng tính từ chỉ màu sắc và âm thanh.

Thiên nhiên trong trẻo và đầy sức sống là vậy, con người cũng thật chất phác, thuần hậu và giàu sự hiểu biết. Cậu bé An - nhân vật xưng tôi ở trong đoạn trích, Nhân vật An đã được nhà văn miêu tả thông qua lời nói: ôn hòa với thằng Cò và lễ độ với ba má; hành động lại hết sức nhanh nhẹn: chen vào giữa hay quảy cái gùi bé; đảo mắt nhìn; và nhân vật khắc họa thông qua suy nghĩ và cảm xúc: thông qua lời má kể vẫn chưa hình dung ra được cách “ăn ong”, khi được đi thực tế thì đã có thể so sánh được sự khác biệt giữa vùng U Minh với những vùng khác trên thế giới; cảm thấy vô cùng lạ lẫm vì không gian rất im lìm trong rừng; ngạc nhiên về vẻ đẹp của rừng U Minh với sự đa dạng về loài chim và âm thanh; tự ái khi hỏi thằng Cò về nhiều thứ. Trong mối quan hệ với những nhân vật khác, An đã xưng mày - tao với Cò để thể hiện quan hệ bình đẳng; với ba má nuôi thì vẫn xưng hô lễ phép. Qua đó chúng ta thấy được một nhân vật An vô cùng hồn nhiên và ngoan ngoãn nhưng hết sức hiểu chuyện và cũng đam mê học hỏi và hiểu biết sâu rộng.

Bên cạnh cậu bé An ngây thơ, vô tư đam mê học hỏi chính là nhân vật Cò – một người vô cùng sành sỏi và hiểu biết sâu rộng về vùng đất U Minh. Cò thông qua cái nhìn của An là một người vô cùng khỏe mạnh dẻo dai (cặp chân hệt như bộ giò nai, lội suốt ngày ở trong rừng) được sinh ra và lớn lên tại vùng núi rừng U Minh. Cuộc nói chuyện giữa Cò và An về cách nhận biết chỗ ong đậu và ong qua lại, đặc điểm về thiên nhiên và hướng gió… Cò giảng giải cho An hiểu về sự xuất hiện của ong mật, nơi mà lũ ong mật sẽ làm tổ cho thấy Cò là một người rất sành sỏi và quen thuộc, hơn nữa còn hiểu biết kĩ càng về rừng U Minh. Cũng giống như Cò, cha của Cò - tía nuôi của An là một người sống rất tình cảm, chu đáo, cẩn thận lại giàu lòng yêu thiên nhiên và động vật. Vào rừng ăn ong, tía bên hông lủng lẳng chiếc túi, lưng mang gùi còn tay cầm chà gạc, mang theo những vật dụng hữu ích để có thể chăm con và lấy mật. Khi vào sâu trong rừng, nhìn con mình đẫm đìa mồ hôi thấm mệt, tía nói các con hãy nghỉ ngơi ăn uống no rồi hẵng đi tiếp. Đoạn rừng rậm rạp, tía đã vung tay lên, đưa con dao phạt ngang cành cây trước mặt để thông thoáng lối đi. Khi An bị ong đốt, Cò toan giết ong thì tía đã vội cản, tía sử dụng mồi lửa để đuổi ong đi. Điều đó cho thấy được tấm lòng nhân hậu và yêu thiên nhiên tha thiết của ông.

Xây dựng bức tranh thiên nhiên vô cùng phóng khoáng, tác giả sử dụng đến biện pháp liệt kê (các loài chim, các loài ong và quy trình ăn ong…) cùng với từ ngữ hết sức giản dị lại đậm chất Nam bộ. Còn xây dựng nhân vật tác giả đã kết hợp miêu tả ngoại hình với hành động cùng với cảm xúc suy nghĩ của nhân vật. Không chỉ để cho nhân vật có thể tự nghĩ và tự đánh giá về mình, nhân vật còn có thể đánh giá nhân vật khác nhằm tạo sự khách quan.

 Với một đoạn trích ngắn gọn ở trong Đất rừng phương Nam, nhưng bản thân lại có ấn tượng vô cùng sâu sắc về con người cũng như đất rừng phương Nam. Đó là một vẻ đẹp trù phú của thiên nhiên và rừng rậm bạt ngàn kèm theo thú rừng hoang dã muôn loài. Con người chất phác, trọng nghĩa, thuần hậu và can đảm. Mảnh đất tận cùng của phía nam của Tổ quốc hiện ra thật sống động thông qua nghệ thuật miêu tả đầy sức sáng tạo của nhà văn. Tác giả đã huy động nhiều giác quan và nhiều điểm nhìn để có thể quan sát và miêu tả cùng với sự hiểu biết vô cùng phong phú về thiên nhiên, con người và cả cuộc sống ở vùng đất này, giúp cho người đọc vừa có thể hình dung được cụ thể, vừa có thêm được những hiểu biết để thấy yêu mảnh đất phương Nam.

Lộ trình khóa học PAS THPT sẽ được thiết kế riêng cho từng bạn học sinh, phù hợp với khả năng của các em cũng như giúp các em từng bước đạt điểm cao trong mọi kỳ thi chung và riêng.

2.2 Đề 2: Viết văn bản nghị luận phân tích, đánh giá chủ đề và những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của một màn kịch mà bạn đã học hoặc đã đọc.

Phân tích và đánh giá chủ đề cùng với những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật ở trong tác phẩm kịch Xã trưởng - Mẹ Đốp (trích trong Quan Âm Thị Kính, chèo cổ)

Xã trưởng - Mẹ Đốp là một đoạn trích được trích trong vở chèo Quan Âm Thị Kính, bằng ngôn ngữ đặc trưng của chèo cùng với những nhân vật, người đọc có thể thấy được cuộc trao đổi giữa xã trưởng (người quản lí của xã) với mẹ Đốp (một người vợ của người mõ làng) về việc đi rao mõ và thông báo cho cả làng biết tin về Thị Mầu mang thai khi chưa có chồng. Qua đó có thể thấy được sự phê phán đối với các tầng lớp chức dịch như xã trưởng nhưng lại có tính trêu ghẹo và đùa cợt người khác, ham mê sắc đẹp và khinh người, tự cao nhưng không có đạo đức.

Mở đầu đoạn trích chính là thông tin Thị Mầu mang thai nhưng chưa có chồng, bị đem đi rêu rao khắp làng xóm và cũng bị phạt. Thông tin hết sức ngắn gọn đã được xã trưởng nêu ra nhằm triệu tập bố Đốp ra để làm việc. Thông tin đó phần nào thể hiện về xã hội cổ hủ, vô cùng lạc hậu xưa với những giáo điều và quy định khắt khe.

Tiếp theo là màn đối đáp của xã trưởng (người quản lí của xã) với mẹ Đốp (người vợ của người mõ làng) về việc đi rao mõ, những màn kịch lần lượt đã được hiện lên. Đầu tiên là màn kịch phơi bày bộ mặt vô cùng gian trá, dốt nát và kém hiểu biết của xã trưởng, sự tinh lanh và nhanh nhẹn hoạt ngôn của nhân vật mẹ Đốp: “Một mình tôi cả xã ngóng trông/ Điều phải trái tôi nay trước bảo”. Rồi lúc mẹ Đốp đọc thơ, xã trưởng cũng thấy hay thì mẹ Đốp bảo thầy chép về nhà mà treo…

Tiếp đó là một màn kịch của tên háo sắc, làm nhũng nhiễu dân lành. Đường đường là một người đứng đầu trong làng một xã, lẽ ra phải là người ăn nói chỉn chu và lịch sự nhã nhặn với người dân. Nhưng không, xã trưởng ở đây lại ngang nhiên gạ gẫm người dân lành “nhà Đốp lớp này coi ra bảnh gái dễ coi lắm nhỉ… hôm nào mát trời tao sang gửi một đứa nhỉ”. Những ngôn ngữ như “bảnh gái, gửi đứa” chỉ phù hợp với lứa trẻ lúc đang tán tỉnh và trêu đùa nhau, không hề phù hợp với một người cán bộ hay người đứng đầu.

Và màn kịch cuối cùng là màn kịch có sử dụng ngôn ngữ đối thoại của hài kịch nhằm khắc hoạ nổi bật tính cách của những nhân vật, cùng với sự dẫn dắt mâu thuẫn khéo léo và bất ngờ, hành động đầy sự kịch tính. Yếu tố hài hước đã được tạo ra từ những thủ pháp như việc sử dụng đến từ đồng âm ''bằng'' (“Bố cháu trẩy tỉnh lĩnh bằng rồi ạ/ Làm cái thứ mõ thì bằng với sắc cái gì/ Bố cháu cắp tráp theo hầu cụ Bá lên tỉnh lĩnh bằng rồi”); sử dụng đến âm vận “ôi” (Thánh đế lên ngôi/Chẳng giấu gì mẹ đốp là tôi; giấy quan về là phải báo với tôi/ tôi chưa ra là làng chửa được ngồi)… cùng những từ ngữ hết sức dân dã, xưng hô suồng sã: con mẹ Đốp, bảnh gái, con này, mộc đạc… Thông qua đó nhân vật được hiện lên rõ nét: mẹ Đốp là một nhân vật hài hước và gây cười, là một người nhanh nhẹn và hoạt bát, mồm năm miệng mười. Còn xã trưởng là một người tự hào khi mình được chọn lên làm lí trưởng, ra oai với người dân trong làng, khinh bỉ và coi thường những người chỉ có địa vị thấp kém kém hơn mình. Sự xuất hiện của hai nhân vật đối lập ở trong kịch bản chèo đã giúp thể hiện rõ được tư tưởng và triết lí dân gian vì lời nói cử chỉ của nhân vật vừa gây tiếng cười nhưng rất thâm thúy và sâu sa, thể hiện được rõ tư tưởng của tác giả dân gian

Đoạn trích vô cùng tiêu biểu cho nghệ thuật chèo truyền thống. Xây dựng được xung đột kịch lôi cuốn và hấp dẫn. Xây dựng nhân vật hết sức tiêu biểu, đại diện cho các giai cấp tầng lớp trong xã hội thời xưa (xã trưởng- quan lại kém sự hiểu biết và lố lăng háo sắc; mẹ Đốp- nông dân nhưng khéo ăn khéo nói). Những làn điệu chèo rất phù hợp, giúp diễn tả được tâm trạng và tính cách nhân vật. Nhân vật mang tính quy ước với thiện – ác được phân chia thành hai tuyến rõ ràng. Thông qua việc xây dựng nhân vật cùng với xung đột kịch hấp dẫn góp phần thể hiện được văn hóa dân gian, thể hiện rõ nét tư tưởng của tác giả dân gian.

Trên đây là phần Soạn bài Viết văn bản nghị luận phân tích, đánh giá nội dung và nghệ thuật của một tác phẩm tự sự hoặc tác phẩm kịch mà VUIHOC đã chuẩn bị vô cùng kỹ lưỡng để gửi tới các em. Thông qua bài viết, hy vọng các em sẽ tham khảo và biết cách làm bài văn hoàn chỉnh để đạt điểm cao trong phần này. Ngoài bài soạn này ra, nếu các em muốn tìm hiểu về bất cứ bài soạn nào khác có trong chương trình ngữ văn nói riêng và những kiến thức của những môn học khác nói chung, hãy nhanh tay truy cập vào website vuihoc.vn của VUIHOC để đăng ký ngay khoá học và trải nghiệm quá trình học tập cùng các thầy cô giáo giỏi và siêu dễ thương nhé!

>> Mời bạn tham khảo thêm: 

• Soạn bài Xuân về
• Soạn bài Thực hành tiếng Việt trang 77
• Soạn bài Buổi học cuối cùng