Soạn bài Giáo dục khai phóng ở Việt Nam nhìn từ Đông Kinh Nghĩa Thục| Văn 12 tập 2 kết nối tri thức

1. Soạn bài Giáo dục khai phóng ở Việt Nam nhìn từ Đông Kinh Nghĩa Thục: Chuẩn bị 

- Giáo dục khai phóng (liberal education) là một phương pháp giáo dục tập trung vào việc phát triển toàn diện con người, khuyến khích tư duy độc lập, phản biện và khả năng sáng tạo. Thay vì chỉ nhấn mạnh vào kiến thức chuyên môn hẹp, giáo dục khai phóng bao quát nhiều lĩnh vực như nghệ thuật, khoa học xã hội, khoa học tự nhiên và nhân văn.

- Mục tiêu của giáo dục khai phóng là: 

• Phát triển tư duy phản biện: Sinh viên được khuyến khích đặt câu hỏi, phân tích và đánh giá thông tin một cách nghiêm túc.

• Nuôi dưỡng phẩm chất cá nhân: Gia tăng khả năng tự quản lý, nhân thức bản thân và phát triển nhân cách.

• Khả năng giao tiếp: Giúp sinh viên phát triển kỹ năng giao tiếp hiệu quả, thuyết phục và làm việc nhóm.

• Tôn trọng sự đa dạng: Khuyến khích chấp nhận và hiểu biết về các nền văn hóa và quan điểm khác nhau.

- Tại Việt Nam, giáo dục khai phóng chưa được áp dụng rộng rãi trong hệ thống giáo dục chính thức. Tuy nhiên, phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục vào đầu thế kỷ 20 đã đặt nền móng cho tư tưởng này, với mong muốn hiện đại hóa giáo dục và nâng cao tinh thần yêu nước. Hiện nay, một số trường đại học đã bắt đầu áp dụng mô hình giáo dục khai phóng trong chương trình giảng dạy, khuyến khích sinh viên phát triển kỹ năng tổng quát.

2. Soạn bài Giáo dục khai phóng ở Việt Nam nhìn từ Đông Kinh Nghĩa Thục: Đọc văn bản 

2.1 Đọc lướt phần nhan đề, sa-pô, đề mục, chữ in nghiêng, in đậm để nắm bắt được chủ đề, cấu trúc, các nội dung chính của văn bản.

+ Góp phần thúc đẩy sự phát triển của giáo dục Việt Nam đầu thế kỷ 20.

+ Là nguồn cảm hứng cho các phong trào giáo dục khai phóng sau này.

2.2 Quan sát hình ảnh và đọc kĩ phần chú thích.

Từ phải qua trái: Căn nhà số 4 ( nhà riêng của cụ Lương Văn Can) và nhà số 10 (màu trắng, có ba cửa vòm) ở phố Hàng Đào, Hà Nội, từng là cơ sở dạy học của Đông Kinh Nghĩa Thục

2.3 Tìm các từ ngữ, chi tiết thể hiện sự nhận xét, đánh giá của tác giả về Đông Kinh Nghĩa Thục.

- Các từ ngữ thể hiện sự nhận xét, đánh giá của tác giả về Đông Kinh Nghĩa Thục là: 

+  "Nền tảng thực hành lâu đời"

+ "Có lịch sử lâu đời không chỉ ở các nước phương Tây mà còn ở các nước phương Đông"

+ "Đánh dấu một bước phát triển mới trong truyền thống giáo dục khai phóng Việt Nam"

+ "Sự tích hợp những thành tựu cải cách giáo dục Đông - Tây"

+ "Mưu cầu liên bang bình đẳng, hợp tác và độc lập dân tộc"

+ "Đối với truyền thống giáo dục Việt Nam nói riêng"

+ "Đối với sự phát triển theo định hướng mới của xã hội Việt Nam nói chung".

2.4 Tìm các từ khóa và câu chủ đề trong mục này.

* Từ khóa:

- Biến động chính trị, kinh tế, xã hội, quân sự

- Khu vực Đông Á

- Cuối thế kỉ XIX- đầu thế XX

- Việt Nam bị phân chia thành ba kỳ

- Hệ thống chính trị bảo hộ thuộc địa của Pháp

- Thất bại của Mậu Tuất Duy Tân

- Tư tưởng chính trị, triết học phương Tây

* Câu chủ đề: “Những biến động chính trị, kinh tế, xã hội và quân sự ở khu vực Đông Á… hệ thống chính trị bảo hộ thuộc địa của Pháp”

2.5 Tóm tắt những điều kiện chính dẫn đến sự ra đời của Đông Kinh Nghĩa Thục.

- Đông Kinh Nghĩa Thục ra đời vào đầu thế kỷ 20, trong bối cảnh lịch sử đặc biệt:

+ Vào cuối thế kỷ 19, Việt Nam trở thành thuộc địa của Pháp, dẫn đến sự áp bức nặng nề về chính trị, kinh tế và văn hóa. Chính quyền thực dân đã áp dụng nhiều biện pháp để duy trì sự kiểm soát, gây ra sự không hài lòng trong nhân dân.

+ Hệ thống giáo dục thời điểm này chủ yếu theo khuôn mẫu Nho giáo truyền thống, thiếu sự đổi mới, không đáp ứng được nhu cầu của thời đại mới. Phong trào giáo dục hiện đại vẫn chưa nở rộ, dẫn đến sự bất cập trong việc nâng cao dân trí.

+ Với sự lan tỏa của các tư tưởng cải cách và tự do từ các quốc gia khác như Nhật Bản, cùng với phong trào yêu nước đang dần hình thành, người Việt Nam bắt đầu có ý thức mạnh mẽ về việc khôi phục độc lập dân tộc và hiện đại hóa đất nước.

+ Có sự xuất hiện của các phong trào yêu nước và tư tưởng đổi mới, góp phần vào việc hình thành những quan điểm mới về giáo dục. Những nhân vật như Phan Châu Trinh và các nhà trí thức khác đang tìm kiếm các phương thức cải cách giáo dục nhằm phát triển toàn diện con người.

=> Trước bối cảnh đó, Đông Kinh Nghĩa Thục được thành lập vào năm 1907 tại Hà Nội, cả như một câu trả lời cho thực trạng giáo dục lúc bấy giờ và như một phong trào khởi đầu cho công cuộc cải cách giáo dục, hướng tới việc đào tạo nhân tài phục vụ cho đất nước.

>> Xem thêm: Soạn văn 12 kết nối tri thức

2.6 Chú ý nhận định của tác giả về Đông Kinh Nghĩa Thục.

- Thể hiện vai trò tiên phong của Đông Kinh Nghĩa Thục

- Những thành tựu của Đông Kinh Nghĩa Thục

2.7 Tìm các bằng chứng được tác giả sử dụng để làm nổi bật nhận định của mình.

Mục đích và hoạt động:

- Mục đích:

+ Khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh.

+ Truyền bá tư tưởng yêu nước, tinh thần dân tộc.

+ Khuyến khích học tập khoa học kỹ thuật phương Tây.

- Hoạt động:

+ Mở nhiều lớp học, dạy nhiều môn học khác nhau.

+ Xuất bản sách báo, truyền bá kiến thức mới.

+ Tổ chức các hoạt động yêu nước, chống Pháp.

2.8 Theo tác giả, đâu là điểm nhấn then chốt của Đông Kinh Nghĩa Thục trong lịch sử giáo dục Việt Nam?

- Trong bối cảnh lịch sử giáo dục Việt Nam, tác giả thường cho rằng điểm nhấn then chốt của Đông Kinh Nghĩa Thục là việc định hình một mô hình giáo dục khai phóng, nhấn mạnh vào những yếu tố sau:

+ Đông Kinh Nghĩa Thục đã xây dựng một chương trình giảng dạy hiện đại và đa dạng, khác biệt rõ rệt so với hệ thống giáo dục truyền thống, bằng cách tích hợp các môn học thực tiễn như khoa học tự nhiên, xã hội, ngôn ngữ và nghệ thuật.

+Trường không chỉ dạy kiến thức mà còn chú trọng phát triển tư duy độc lập, phản biện và khả năng tự học cho học sinh. Điều này giúp hình thành thế hệ trí thức có khả năng tư duy sáng tạo và giải quyết vấn đề.

+ Đông Kinh Nghĩa Thục đã góp phần kết nối giáo dục với thực tiễn xã hội, khuyến khích tinh thần yêu nước và trách nhiệm công dân, hướng tới việc đào tạo những người có khả năng cống hiến cho đất nước.

+ Phong trào này không chỉ ảnh hưởng đến giáo dục thời kỳ đó, mà còn tạo nền móng cho các phong trào giáo dục và cải cách sau này, thúc đẩy sự phát triển của tư tưởng đổi mới trong xã hội Việt Nam.

2.9 Chỉ ra các bằng chứng được tác giả sử dụng.

- Bằng chứng tác giả sử dụng là những thành tựu mà nhà trường Đông Kinh Nghĩa Thục đã đạt được cho dù nhà trường bị rút giấy phép, người sáng lập thì bị bắt bớ, tù đày: 

+ Giảng dạy bằng 3 chữ Pháp, Hán, Việt, chú trọng dạy chữ quốc ngữ. 

+ Trường học có nhiều cấp học, nhận cả nam và nữ, có cả giáo viên nữ giảng dạy. 

+ Nhà trường dạy miễn phí, cung cấp đồ dùng học tập. 

+ Trường dạy đa dạng các môn học.  

2.10 Khái quát những điểm chính của Đông Kinh Nghĩa Thục.

- Những điểm chính của Đông Kinh Nghĩa Thục: 

+ Khai mở dân trí cho nhân dân thông qua các lớp học miễn phí, đồng thời tuyên truyền tinh thần yêu nước. 

+ Mở nhiều lớp học đa dạng các môn như khoa học, lịch sử, địa lý cho đến các lớp nữ công gia chánh, lớp diễn thuyết… 

+ Hoạt động rộng rãi trong địa bàn Hà Nội. 

3. Soạn bài Giáo dục khai phóng ở Việt Nam nhìn từ Đông Kinh Nghĩa Thục: Trả lời câu hỏi cuối bài 

3.1 Câu 1 trang 74 sgk văn 12/2 kết nối tri thức

- Đông Kinh Nghĩa Thục ra đời vào đầu thế kỷ 20, trong bối cảnh lịch sử đặc biệt:

+ Vào cuối thế kỷ 19, Việt Nam trở thành thuộc địa của Pháp, dẫn đến sự áp bức nặng nề về chính trị, kinh tế và văn hóa. Chính quyền thực dân đã áp dụng nhiều biện pháp để duy trì sự kiểm soát, gây ra sự không hài lòng trong nhân dân.

+ Hệ thống giáo dục thời điểm này chủ yếu theo khuôn mẫu Nho giáo truyền thống, thiếu sự đổi mới, không đáp ứng được nhu cầu của thời đại mới. Phong trào giáo dục hiện đại vẫn chưa nở rộ, dẫn đến sự bất cập trong việc nâng cao dân trí.

+ Với sự lan tỏa của các tư tưởng cải cách và tự do từ các quốc gia khác như Nhật Bản, cùng với phong trào yêu nước đang dần hình thành, người Việt Nam bắt đầu có ý thức mạnh mẽ về việc khôi phục độc lập dân tộc và hiện đại hóa đất nước.

+ Có sự xuất hiện của các phong trào yêu nước và tư tưởng đổi mới, góp phần vào việc hình thành những quan điểm mới về giáo dục. Những nhân vật như Phan Châu Trinh và các nhà trí thức khác đang tìm kiếm các phương thức cải cách giáo dục nhằm phát triển toàn diện con người.

=> Trước bối cảnh đó, Đông Kinh Nghĩa Thục được thành lập vào năm 1907 tại Hà Nội, cả như một câu trả lời cho thực trạng giáo dục lúc bấy giờ và như một phong trào khởi đầu cho công cuộc cải cách giáo dục, hướng tới việc đào tạo nhân tài phục vụ cho đất nước.

3.2 Câu 2 trang 74 sgk văn 12/2 kết nối tri thức

- Theo tác giả, điểm then chốt của Đông Kinh Nghĩa Thục chính là mô hình giáo dục khai phóng. Để làm rõ điều này, tác giả đã đưa ra những dữ liệu như: 

+ Mục tiêu của giáo dục là “khai trí” cho dân. 

+ Nội dung giáo dục: Chú trọng vào khoa học thực dụng, rèn luyện thể chất, học chữ quốc ngữ, học đạo đức… 

+ Phương pháp giáo dục: Đổi mới, khuyến khích tự do và tư duy sáng tạo.

3.3 Câu 3 trang 74 sgk văn 12/2 kết nối tri thức

- Giáo dục khai phóng có một số đặc điểm nổi bật, phản ánh tinh thần tự do, đổi mới và nhân văn. Các đặc điểm này bao gồm:

+ Giáo dục khai phóng nhấn mạnh sự phát triển tư duy độc lập, tư duy phản biện và khả năng tự học hỏi. Học sinh được khuyến khích đặt câu hỏi và tìm kiếm câu trả lời thay vì chỉ tiếp thu kiến thức một cách thụ động.

+ Giáo dục khai phóng tập trung vào sự phát triển toàn diện của con người, không chỉ về mặt kiến thức mà còn về mặt đạo đức, nhân cách, giúp người học trưởng thành về cả trí tuệ lẫn tâm hồn.

+ Chương trình giáo dục khai phóng thường bao gồm nhiều lĩnh vực khác nhau, từ khoa học, nghệ thuật đến nhân văn. Điều này giúp học sinh có cái nhìn tổng quát và liên kết giữa các tri thức.

+ Các phương pháp giảng dạy trong giáo dục khai phóng thường rất sáng tạo và khuyến khích sự tham gia của học sinh, như thảo luận, dự án nhóm và các hoạt động thực tế.

+ Giáo dục khai phóng chú trọng đến sự phát triển cá nhân, tôn trọng sự khác biệt và khả năng riêng của mỗi học sinh. Điều này giúp mỗi người có thể phát huy tối đa tiềm năng của mình.

- Lý do tác giả cho rằng Đông Kinh Nghĩa Thục là một mô hình giáo dục khai phóng: 

+ Trường đã áp dụng một chương trình giảng dạy mới, với nội dung hiện đại, khuyến khích tư duy sáng tạo và phản biện, khác biệt so với hệ thống giáo dục truyền thống lúc bấy giờ.

+ Đông Kinh Nghĩa Thục không chỉ chú trọng vào việc dạy kiến thức mà còn khơi dậy lòng yêu nước, trách nhiệm xã hội và ý thức công dân, giúp học sinh trở thành những người có tâm huyết và tri thức phục vụ xã hội.

+ Trường tạo ra một môi trường học tập tự do, nơi học sinh có thể thoải mái bày tỏ suy nghĩ của mình mà không bị áp lực từ các quy tắc cứng nhắc.

+ Đông Kinh Nghĩa Thục đã góp phần quan trọng vào phong trào chấn hưng dân tộc và giáo dục Việt Nam, đánh dấu một bước ngoặt trong lịch sử giáo dục với tư duy khai phóng.

3.4 Câu 4 trang 74 sgk văn 12/2 kết nối tri thức

- Trong văn bản "Giáo dục khai phóng ở Việt Nam nhìn từ Đông Kinh Nghĩa Thục," thông tin được sắp xếp theo trình tự logic và hợp lý như sau: 

+ Giới thiệu bối cảnh lịch sử: Văn bản mở đầu bằng việc cung cấp bối cảnh lịch sử, đặc biệt là tình hình giáo dục tại Việt Nam thời kỳ đầu thế kỷ 20. Điều này giúp người đọc hiểu rõ hơn về nguyên nhân và động lực của phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục.

+ Trình bày hình thức và nội dung giáo dục: Tiếp theo, văn bản đi vào phân tích các hình thức và chương trình giáo dục mà Đông Kinh Nghĩa Thục triển khai, nhấn mạnh những mục tiêu giáo dục khai phóng, khác biệt so với hệ thống giáo dục truyền thống.

+ Nêu bật tác động và ý nghĩa: Sau khi giới thiệu về hình thức giáo dục, văn bản tiếp tục thảo luận về tác động của phong trào này đối với xã hội, đặc biệt là sự hình thành tư duy phản biện, tự do và yêu nước của thế hệ trẻ.

+ Kết luận và liên hệ: Cuối cùng, văn bản thường kết luận bằng việc liên hệ đến các vấn đề giáo dục hiện tại, khẳng định giá trị của giáo dục khai phóng trong bối cảnh hiện đại và nhấn mạnh bài học rút ra từ phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục.

Sổ tay tổng hợp kiến thức môn Ngữ Văn giúp các em đạt điểm cao thi tốt nghiệp THPT. Đăng ký đặt hàng để nhận ưu đãi giảm giá cực tốt từ VUIHOC nhé!

3.5 Câu 5 trang 74 sgk văn 12/2 kết nối tri thức

- Trong văn bản "Giáo dục khai phóng ở Việt Nam nhìn từ Đông Kinh Nghĩa Thục," việc sử dụng các phương tiện phi ngôn ngữ đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường hiệu quả truyền tải thông điệp.

+ Việc sử dụng hình ảnh có thể làm nổi bật ý nghĩa của các luận điểm. Ví dụ, hình ảnh của trường Đông Kinh Nghĩa Thục có thể gợi lên trong tâm trí người đọc ý thức về bước ngoặt trong giáo dục. Điều này giúp người đọc dễ dàng hình dung và cảm nhận sâu sắc hơn về sự chuyển mình của nền giáo dục.

+ Sử dụng biểu đồ hoặc hình ảnh minh họa giúp người đọc dễ dàng tiếp cận thông tin phức tạp một cách trực quan. Khi các khái niệm và ý tưởng được trình bày một cách cụ thể, người đọc có thể hiểu rõ hơn và ghi nhớ lâu hơn.

3.6 Câu 6 trang 75 sgk văn 12/2 kết nối tri thức

- Tác giả nhận xét phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục là một mô hình giáo dục tiên tiến và hiện đại với hoạt động giáo dục phong phú và thu hút được đông đảo học sinh tham gia. Phong trào này chính là ngọn lửa tiên phong của cải cách giáo dục tại Việt Nam.

- Mặt thiên kiến trong cách nhận xét của tác giả là chỉ tập trung vào các mặt tích cực và đánh giá cao các nhà Nho trong công cuộc cải cách đó. 

- Lý giải: Bởi tác giả là Nguyễn Nam - một nhà báo, nhà văn yêu nước, chính vì vậy ông đề cao vai trò của trường Đông Kinh Nghĩa Thục là điều hoàn toàn dễ hiểu. 

3.7 Câu 7 trang 75 sgk văn 12/2 kết nối tri thức

- Giá trị của giáo dục nói chung là vô cùng to lớn, không chỉ trong việc trang bị kiến thức mà còn trong việc hình thành nhân cách và tư duy cho mỗi cá nhân. Giáo dục giúp con người hiểu biết về thế giới, phát triển kỹ năng sống và xã hội, đồng thời góp phần xây dựng một cộng đồng vững mạnh và văn minh.

- Từ bài học lịch sử qua phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục, chúng ta thấy rằng giáo dục khai phóng chính là nền tảng cho sự tự do tư tưởng và tiến bộ xã hội. Nó cung cấp cho con người sức mạnh để đối mặt với thách thức, áp dụng tri thức vào thực tiễn và góp phần vào sự phát triển chung của đất nước.

4. Kết nối đọc viết trang 75 sgk văn 12/2 kết nối tri thức 

Đề bài (trang 68 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày suy nghĩ về một dữ liệu gây ấn tượng mạnh mẽ với bạn trong văn bản Giáo dục khai phóng ở Việt Nam nhìn từ Đông Kinh Nghĩa Thục.

Một dữ liệu gây ấn tượng mạnh mẽ trong văn bản "Giáo dục khai phóng ở Việt Nam nhìn từ Đông Kinh Nghĩa Thục" là sự ra đời của trường Đông Kinh Nghĩa Thục vào năm 1907. Đây không chỉ là một ngôi trường mà còn là biểu tượng của phong trào cải cách giáo dục, hướng tới việc sản sinh ra những công dân tự do tư tưởng và trách nhiệm xã hội. Đông Kinh Nghĩa Thục đã mở ra cánh cửa tiếp cận tri thức hiện đại, từ đó giúp nêu cao tinh thần yêu nước và khát vọng giải phóng dân tộc. Điều ấn tượng là dù đối mặt với nhiều khó khăn và áp lực từ thực dân, phong trào vẫn khẳng định được giá trị và tầm quan trọng của giáo dục khai phóng, nhấn mạnh rằng tri thức là sức mạnh không thể thiếu trong cuộc đấu tranh cho độc lập và phát triển. Giấc mơ về một nền giáo dục tự do và nhân văn đã được hủy bỏ nhưng vẫn ánh lên hy vọng cho tương lai.

Qua Soạn bài Giáo dục khai phóng ở Việt Nam nhìn từ Đông Kinh Nghĩa Thục cho ta thấy một bài học quý giá của việc đổi mới tư duy giáo dục hiện đại. Từ những giá trị mà phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục gợi mở, chúng ta thấy rằng giáo dục không chỉ là việc truyền thụ tri thức mà còn là quá trình nuôi dưỡng tinh thần tự do, sự sáng tạo và trách nhiệm của mỗi cá nhân đối với xã hội. Con đường tới một nền giáo dục khai phóng thực sự vẫn đang tiếp tục và nhiệm vụ của mỗi người chúng ta là góp phần xây dựng một tương lai tươi sáng hơn cho dân tộc.

Tham khảo các bài soạn văn khác trong chương trình ngữ văn 12 tại VUIHOC ngay trên website vuihoc.vn hoặc đăng ký khóa học với các thầy cô giáo của VUIHOC để được lên lộ trình học tập và ôn thi tốt nghiệp THPT ngay từ sớm bạn nhé! 

>> Mời bạn tham khảo thêm: 

• Viết bài văn nghị luận bàn về một vấn đề liên quan đến tuổi trẻ (Cách ứng xử trong các mối quan hệ gia đình, xã hội)
• Củng cố, mở rộng trang 58
• Pa-ra-na