Soạn bài Nguyên tiêu| Văn 12 tập 2 Chân trời sáng tạo

1. Soạn bài Nguyên tiêu Chân trời sáng tạo 

Chia sẻ với những bạn ở trong lớp cảm nhận của bạn về một bài thơ hoặc câu thơ hay của tác giả Hồ Chí Minh, trong đó có hình ảnh của vầng trăng hoặc hình ảnh mùa xuân.

Bài giải:

Trong tù không rượu cũng không hoa

Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ

Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ

Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ

(Ngắm trăng - Hồ Chí Minh)

Bài thơ “Ngắm trăng” đã thể hiện tình yêu thiên nhiên tới say mê và khát vọng tự do vô cùng mãnh liệt của nhân vật trữ tình. Tác phẩm được sáng tác ở trong hoàn cảnh Bác bị bắt giam ở nhà tù Tưởng Giới Thạch thể hiện được tình yêu thiên nhiên cùng với phong thái ung dung và tinh thần thép của người tù cách mạng vĩ đại Hồ Chí Minh.

Mở đầu bài thơ chính là hoàn cảnh sống của Bác:

Trong tù không rượu cũng không hoa

Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ

Hai câu thơ đầu tiên ẩn chứa trong đó một nụ cười thoáng hiện. Trăng, hoa và rượu là ba thú vui tao nhã của vị khách tài tử văn chương. Đêm nay trong tù, Bác thiếu đi hẳn rượu và hoa, nhưng tâm hồn Bác vẫn dạt dào trước vẻ đẹp hết sức hữu tình của thiên nhiên. Chỉ có người có tâm hồn lạc quan và mơ mộng với lối suy nghĩ tích cực mới có thể nhìn thấy được vẻ đẹp của cuộc sống và của thiên nhiên sau song sắt. Tâm hồn của người thi sĩ như được tưới mát bởi cảnh đẹp của đêm khuya. Dù lòng còn rất nhiều bộn bề nhưng không thể nào hững hờ trước cảnh đẹp ở ngay trước mắt mình.

Trong khung cảnh đó, người thi sĩ giống như thả hồn mơ mộng và hòa hợp theo cảnh đẹp trước mắt:

Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ

Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ

Từ phòng giam tăm tối, Bác hướng đến vầng trăng, nhìn về ánh sáng, tâm hồn thêm phần thư thái. Trăng được nhân hóa giống như một người bạn tri âm và tri kỉ từ viễn xứ đến chốn ngục tù tăm tối thăm người. Trong mối tương giao tri kỷ tri âm giữa con người với vầng trăng, cái song sắt hiện ra thật thô bạo và bất lực. Người xưa ngắm trăng thấy trăng đẹp và trăng trong càng ngậm ngùi cho cái cõi đời trầm luân cát bụi. Với Hồ Chí Minh, người ngắm trăng và mê trăng thì trăng cũng sẽ mê người. Đây không chỉ là cái hay của bút pháp mà đó là vẻ đẹp của một nhân sinh quan. Hai câu thơ được cấu trúc đăng đối tạo ra sự cân xứng hài hòa giữa người với trăng, giữa ngôn từ, hình ảnh với ý thơ.

Bài thơ Ngắm trăng đã thể hiện được tình cảm song phương đều mãnh liệt của cả người lẫn trăng, cả hai đều chủ động tìm tới giao hòa cùng nhau. Bài thơ cũng thể hiện được tình yêu thiên nhiên say mê và phong thái thật sự ung dung của Bác ngay cả ở trong cảnh tù đày. Nhiều năm tháng qua đi nhưng câu chuyện vẫn còn giữ nguyên vẹn giá trị của nó và góp phần không nhỏ vào việc làm phong phú thêm cho nền văn học Việt Nam.

>> Xem thêm: Soạn văn 12 chân trời sáng tạo

2. Soạn bài Nguyên tiêu Chân trời sáng tạo 

2.1 Hãy hình dung không gian của đêm rằm tháng Giêng.

Không gian đêm rằm tháng Giêng thật sự thơ mộng và lung linh huyền ảo. Trăng đêm nay sáng và tròn vành vạnh hòa quyện cùng với khung cảnh sông nước, mây trời và khói sóng càng làm cho cảnh sắc thêm phần bao la, thi vị. Cùng với đó là không gian và sức sống của mùa xuân: “xuân giang, xuân thủy, tiếp xuân thiên”. Điệp từ “xuân” nối tiếp với nhau càng tạo nên sự sinh sôi và căng tràn nhựa sống.

=> Hai câu thơ đầu tiên đã khắc họa lên bức tranh thiên nhiên đêm rằm tháng Giêng với một khung cảnh thật sự bình yên, đẹp đẽ, thơ mộng, bao la rộng lớn và tràn đầy sức sống.

2.2 Chú ý vào hình ảnh con thuyền chở trăng ở trong hai dòng thơ cuối

Hình ảnh con thuyền chở trăng ở hai dòng thơ cuối cùng đã thể hiện được sức lan tỏa của ánh trăng vào đêm rằm, đồng thời còn nói lên được ý nguyện và niềm mong ước vươn tới những thắng lợi và thành công trong sự nghiệp cách mạng của tác giả.

3. Soạn bài Nguyên tiêu Chân trời sáng tạo 

3.1 Câu 1 trang 70 sgk văn 12/2 Chân trời sáng tạo

Xác định bố cục của bài thơ.

Trả lời:

- Bố cục bao gồm 2 phần:

+ Phần 1: Hai câu thơ đầu là Cảnh thiên nhiên ở trong đêm trăng.

+ Phần 2: Hai câu thơ sau là Con người cách mạng ở trong đêm trăng.

3.2 Câu 2 trang 70 sgk văn 12/2 Chân trời sáng tạo

Cho biết trong hai dòng thơ đầu tiên: 

a. Cảnh đêm nguyên tiêu được gợi tả với những điểm đặc trưng nào? 

b. Hình ảnh, từ ngữ, nhịp, vần trong nguyên tác có tác dụng như thế nào với việc gợi tả những điểm đặc trưng ấy?

Trả lời:

a. Cảnh đêm nguyên tiêu được gợi tả với những điểm đặc trưng như sau:

- Hình ảnh trăng: nguyệt chính viên – trăng vào lúc tròn nhất

⇒ Gợi không gian cao rộng, bát ngát và tràn đầy ánh trăng

- Sức sống của mùa xuân: xuân giang, xuân thiên, xuân thủy

⇒ Ba chữ xuân nối tiếp nhau thể hiện về sức xuân và sắc xuân đang trỗi dậy và không ngừng chuyển động để dần lớn lên. Khung cảnh tràn đầy sức sống, sông, nước cùng với bầu trời dường như đang giao hòa cùng với nhau

⇒ Bức tranh thiên nhiên đêm rằm mùa xuân thật đẹp, rộng lớn, bát ngát và tràn đầy sức sống

b. Trong nguyên tác sử dụng đến thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, tác giả đã khắc hoạ về hình ảnh thơ mang một màu sắc rất cổ điển nhưng lại gần gũi, bình dị, có kết hợp với vần và nhịp linh hoạt tạo cho câu thơ có nhạc điệu cũng như sắc thái uyển chuyển.

Sổ tay ngữ văn chính là bí kíp giúp các em học văn dễ dàng hơn. Rất nhiều tips học văn hiệu quả chỉ được bật mí trong cuốn sổ tay này thôi đấy. Đăng ký ngay để nhận thật nhiều ưu đãi nhé!

3.3 Câu 3 trang 70 sgk văn 12/2 Chân trời sáng tạo

So với hai dòng thơ đầu tiên, bức tranh đêm nguyên tiêu ở hai dòng thơ cuối cùng có gì khác biệt? Theo bạn, dòng thơ thứ ba Yên ba thâm xứ đàm quân sự (Giữa nơi khói sóng thăm thẳm mà bàn bạc việc quân) có vai trò như thế nào trong việc tạo ra sự khác biệt ấy?

Trả lời:

- Ở hai dòng thơ phía sau, xuất hiện hình ảnh của con người trong đêm trăng ở chiến khu.

- Câu thơ: Yên ba thâm xứ đàm quân sự: Hoàn cảnh lúc bấy giờ, công việc hoạt động cách mạng cần phải diễn ra một cách bí mật. Bác Hồ cùng với những chiến sĩ mới lựa chọn thời điểm đêm khuya để có thể bàn bạc việc quân - một công việc vô cùng hệ trọng của đất nước. Dù vậy, con người chính là chủ thể xuất hiện ở trong bức tranh thiên nhiên. Trăng lúc này như đang dõi theo chiếc thuyền bàn việc quân ở trên sông nước, ánh trăng là một biểu tượng cho sự hòa bình và cũng chính bởi vậy, khi hình ảnh của ánh trăng chiếu sáng đầy thuyền cũng như thể hiện về một khát vọng và lí tưởng soi đường cho cách mạng, mong ước kháng chiến giành thắng lợi của Bác để đưa nhân dân thoát khỏi cảnh lầm than, đưa đất nước thoát ra khỏi cảnh loạn lạc và xâm lăng.

3.4 Câu 4 trang 70 sgk văn 12/2 Chân trời sáng tạo

Bạn cảm nhận thế nào về hình ảnh con thuyền chở trăng ở dòng thơ cuối Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền (Nửa đêm trở về, thuyền chở đầy ánh trăng)?

Trả lời:

Hình ảnh "Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền" ở trong bài thơ là một biểu tượng tượng trưng sâu sắc về sự giao hòa giữa con người với thiên nhiên, đặc biệt là ánh trăng. Trong cảnh này, ánh trăng được mô tả giống như một người bạn đồng hành, biết đồng cảm với tâm hồn của người viết thơ. Hình ảnh này thể hiện được sự đẹp đẽ và sự thấu hiểu tinh tế về vẻ đẹp của ánh trăng thông qua con mắt của một nghệ sĩ.

Sự gắn bó mạnh mẽ giữa ánh trăng với tác giả thông qua hình ảnh của nguyệt mãn thuyền thể hiện sự hòa quyện và giao hòa giữa con người với thiên nhiên, tạo nên không gian vô cùng lãng mạn, tinh tế và sâu lắng ở trong tâm hồn người viết thơ. Điều này cho thấy sự đam mê, tình cảm vô cùng sâu sắc của tác giả đối với vẻ đẹp tự nhiên cũng như khả năng biểu đạt tinh tế của từng câu thơ.

3.5 Câu 5 trang 70 sgk văn 12/2 Chân trời sáng tạo

Nêu cảm nhận của bản thân về tâm hồn và phong thái của nhà thơ Hồ Chí Minh thông qua bài thơ.

Trả lời:

Nhà thơ Hồ Chí Minh thông qua bài thơ "Nguyên tiêu" đã thể hiện một tâm hồn mê đắm với thiên nhiên, với sự yêu mến và trìu mến đối với vẻ đẹp của tự nhiên. Ông nhìn nhận và cảm nhận thiên nhiên không chỉ bằng thị giác mà còn bằng cả trái tim và tinh thần, tận hưởng một cách sâu sắc vẻ đẹp tinh tế từ thế giới xung quanh. Phong thái của Hồ Chí Minh ở trong bài thơ thể hiện sự ung dung và tự tại, lạc quan, luôn tươi trẻ. Ông không chỉ là người quan sát cuộc sống qua lăng kính tâm hồn mà còn là người hành động, luôn luôn hết mình với những ý nghĩa và mục tiêu cao cả như lí tưởng cách mạng, nghĩa lớn của một người chiến sĩ cộng sản. Tâm hồn nhạy bén, tinh tế cùng với phong thái lạc quan, tự tại của Hồ Chí Minh qua bài thơ "Nguyên tiêu" chính là sự thể hiện rõ nét của một nhà thơ hay một vị lãnh tụ với tư tưởng sâu sắc cùng với một lòng nồng nàn yêu nước, yêu nhân dân.

3.6 Câu 6 trang 70 sgk văn 12/2 Chân trời sáng tạo

Nhiều nhà nghiên cứu văn học cho rằng, thơ của tác giả Hồ Chí Minh thường sẽ có sự kết hợp giữa tính cổ điển với tính hiện đại. Bài thơ Nguyên tiêu có thể hiện được sự kết hợp hai tính chất ấy hay không? Tại sao?

Trả lời:

Với một khối lượng những sáng tác không hề nhỏ, thơ của tác giả Hồ Chí Minh luôn được các nhà nghiên cứu văn học đánh giá rất cao cả về nghệ thuật lẫn hình thức mang đầy những nét đặc sắc riêng biệt. Trong những nét riêng biệt tạo ra sự đặc sắc nghệ thuật đó chính là sự kết hợp giữa tính cổ điển với tính hiện đại. Bài thơ “Nguyên tiêu” cũng đã cho thấy được sự kết hợp ấy.

Trong bài thơ “Nguyên tiêu”, tính cổ điển với tính hiện đại đã được thể hiện ở chỗ:

 - Tính cổ điển:

+ Mang đậm tinh thần dân tộc cùng với truyền thống yêu quê hương, yêu đất nước và sự gắn bó tha thiết của nhân dân Việt Nam

+ Sử dụng ngôn ngữ và hình ảnh truyền thống trong thơ

+ Đưa vào đó những giá trị văn hóa và tín ngưỡng truyền thống.

 - Tính hiện đại:

+ Với một tinh thần cổ điển, nhưng bài thơ vẫn thể hiện được nét mới mẻ và hiện đại thông qua cách diễn đạt ý nghĩa sâu sắc, tinh tế cùng với sự tài hoa của người nghệ sĩ.

+ Người đọc có thể cảm nhận được sự chân thực và tường tận trong việc truyền đạt ý nghĩ cũng như tâm trạng cùng nỗi suy tư của tác giả.

+ Sử dụng ngôn ngữ giản dị và gần gũi, có thể tiếp cận được với rất nhiều độc giả thời nay.

=> Chính vì vậy, bài thơ “Nguyên tiêu” của tác giả Hồ Chí Minh được coi là một minh chứng hay một ví dụ cụ thể cho sự kết hợp giữa tính cổ điển với hiện đại trong văn học. Qua đó còn nhận thấy được sự sáng tạo cùng với tính đa chiều trong cách thể hiện cảm xúc và tư duy của tác giả. Đồng thời giúp người đọc có thể thấu hiểu được cả những thông điệp và suy tư mà tác giả gửi gắm.

 Trên đây là toàn bộ phần Soạn bài Nguyên tiêu| Văn 12 tập 2 Chân trời sáng tạo mà VUIHOC rất muốn các em tham khảo. Bài viết sẽ nói về ngày rằm tháng giêng - ngày chiến thắng lịch sử của toàn dân tộc. Bác Hồ không chỉ vẽ nên bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp và thơ mộng mà còn gửi gắm vào đó cả niềm vui và cảm xúc của mình trong ngày vui trọng đại ấy.

Ngoài phần Soạn bài Nguyên tiêu| Văn 12 tập 2 Chân trời sáng tạo, nếu các em còn muốn tìm hiểu thêm về những bài soạn văn khác, hoặc những bài soạn của nhiều môn học khác nữa thì hãy nhanh tay truy cập vào website chính thức vuihoc.vn để có thể tự mình đăng ký khoá học một cách dễ dàng nhất và được lắng nghe giải đáp về những khó khăn thường gặp phải từ các thầy cô giáo siêu đáng yêu và vô cùng tâm huyết khi giảng dạy của VUIHOC nhé!

>> Mời bạn tham khảo thêm:

• Viết báo cáo kết quả của bài tập dự án về một vấn đề xã hội
• Ôn tập trang 57
• Tuyên ngôn độc lập