Soạn bài Tiếng thu| Văn 12 tập 1 Chân trời sáng tạo

1. Soạn bài Tiếng thu: Tìm hiểu chung 

1.1 Tác giả Lưu Trọng Lư

- Tác giả: Lưu Trọng Lư

- Sinh vào ngày 19 tháng 6 năm 1911 và mất ngày 10 tháng 8 năm 1991

- Quê quán: làng Cao Lao Hạ, xã Hạ Trạch, huyện Bố Trạch thuộc tỉnh Quảng Bình

- Ông được biết tới là một nhà thơ, nhà văn hay nhà soạn kịch Việt Nam.

- Lưu Trọng Lư được lớn lên trong một gia đình người Quan thoại bản địa. Thuở còn nhỏ học trường tỉnh, sau đó lên học ở Hà Nội. Sau đó một khoảng thời gian, ông ấy bỏ học rồi tiếp tục sự nghiệp bằng việc đi dạy viết văn đồng thời làm báo để kiếm sống qua ngày. 

- Đến năm 1932, Lưu Trọng Lư là một trong những nhà thơ hay nhà văn đứng lên khởi xướng và cổ vũ vô cùng tích cực cho phong trào Thơ mới thời đầu ở Việt Nam. Từ năm 1933 tới năm 1934, ông đã mở Ngân Sơn tùng thư ở Huế. Năm 1941 ông và thơ của ông được Hoài Thanh và Hoài Chân giới thiệu vào trong tập Thi Nhân 

- Sau cách mạng tháng Tám vang dội, ông đã tham gia văn hóa dân tộc tại Huế. Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, ông rất tích cực tham gia vào các hoạt động văn nghệ tuyên truyền ở Bình Trị Thiên, Liên khu IV. 

- Sau năm 1954, ông tiếp tục công tác tại Bộ Sân khấu và là tổng thư ký của Hội Sân khấu Việt Nam. Sau đó, vào năm 1957, ông đã trở thành một hội viên Hội nhà văn Việt Nam. 

- Lưu Trọng Lư được người đời ví von như là một “chiến tướng”, ngay từ đầu ông đã có lúc xuất hiện với tư cách như là một nhà thơ hay là một nhà phê bình, tiểu luận và đặc biệt là người dẫn đầu cho phong trào Thơ Mới. Lưu Trọng Lư đã tạo ra được phong cách riêng mà hẳn của ông, một phong cách thơ vừa có sự mềm mại, ngây thơ lại vừa có sự mơ hồ, bóng bẩy, gợi cảm rung động và cảm xúc vô cùng sâu lắng và mới mẻ. Phong cách trong lành như nguồn mới hay một phong cách thơ vần thực sự phóng khoáng, xây đắp cho nhau để tạo ra một bài ca thiêng liêng vừa vui lại vừa buồn.

1.2 Tác phẩm “Tiếng thu” 

a. Tìm hiểu chung

- Thể loại: Tác phẩm Tiếng thu thuộc vào thể loại thơ năm chữ.

- Xuất xứ: được In trong Thi nhân Việt Nam của Hoài Thanh – Hoài Chân, NXB Văn học, Hà Nội, tr77 – 78

- Phương thức biểu đạt: biểu cảm.

- Bố cục đoạn trích:

+ Khổ 1: tiếng thu chính là một điệu huyền.

+ Khổ 2: tâm trạng của nhân vật trữ tình đối với “tiếng thu”.

+ Khổ 3: khung cảnh thiên nhiên ở giữa đất trời.

- Giá trị nội dung: Văn bản nói về hình ảnh của mùa thu để nói về nỗi niềm của nhân vật trữ tình, nhan đề đã vô cùng khéo léo trong việc sử dụng mùa thu, là mùa của nỗi buồn để nói về nỗi niềm của nhân vật. Qua đó, ta cảm nhận được nỗi buồn man mác cùng với những hình ảnh đầy biểu tượng ấy gộp vào nhau, tạo ra một bài thơ đầy sức sống nhưng cũng vô cùng hữu tình.

- Giá trị nghệ thuật: Sử dụng biện pháp câu hỏi tu từ, nhân hóa, điệp ngữ, từ láy linh động.

b. Tìm hiểu chi tiết

* Tiếng mùa thu ở trong đêm trăng mờ:

- Tiếng lòng của người cô phụ nhớ về chồng đi chinh chiến.

- Tiếng lá khô rơi, tiếng chân nai giẫm lên lá nơi rừng thu.

→ đó là những xao động nhẹ nhàng và tinh tế của đất trời thiên nhiên với lòng người lúc sang thu; những âm thanh mơ hồ, xa vắng, mong manh, hư thực.

- Tác giả đã sử dụng các từ láy như rạo rực, thổn thức, xào xạc và ngơ ngác; thể hiện được tâm trạng và thái độ; có tác dụng tạo nên cái hồn cùng với nét sống động cho bức tranh thu.

- Hình thức câu hỏi tu từ và điệp ngữ “em không nghe” đã được sử dụng trong bài thơ như sau:

+ Tạo ra sự liền mạch và liên kết giữa các khổ thơ cùng với âm điệu nhẹ nhàng, da diết, triền miên của bài thơ.

+ Nhấn mạnh về sự mơ hồ của những âm thanh của mùa thu.

* Nhận xét về tâm trạng của nhân vật trữ tình:

- Bức tranh thu thật thơ mộng, êm đềm, có hình ảnh, sắc màu lẫn âm thanh, chuyển động, tâm trạng; giàu chất nhạc, chất họa và chất thơ; thể hiện được tâm hồn nhạy cảm, tinh tế và trí tưởng tượng vô cùng bay bổng của nhà thơ.

- Ta thấy được những xúc cảm con người đã được thể hiện thông qua những hình ảnh thiên nhiên ấy. Đó chính là sự thổn thức và là sự nhớ nhung của người chinh phụ ở nhà nhớ nhung chồng đi lính. Bức tranh mùa thu tươi đẹp cũng thể hiện được nhiều cung bậc cảm xúc của chủ thể nhân vật trữ tình.

>> Xem thêm: Soạn văn 12 Chân trời sáng tạo 

2. Soạn bài Tiếng thu: Hướng dẫn đọc 

2.1 Câu 1 trang 19 sgk văn 12/1 chân trời sáng tạo

Xác định chủ thể trữ tình ở trong bài thơ và cho biết rằng chủ thể đó xuất hiện dưới dạng thức nào (có từ nhân xưng rõ ràng, hoá thân vào nhân vật cùng với một chủ thể ẩn)

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung của bài thơ và xác định đâu là chủ thể trữ tình

Lời giải chi tiết:

- Chủ thể ở đây là chủ thể ẩn

- Không trực tiếp xuất hiện mà chỉ thể hiện thông qua những lời nói đầy da diết và hướng đến đối tượng “em”.

2.2 Câu 2 trang 19 sgk văn 12/1 chân trời sáng tạo

Bạn hiểu như thế nào về nhan đề “Tiếng thu"? Bài thơ là lời của ai nói với ai, nói về điều gì và với thái độ cùng giọng điệu như thế nào?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nhan đề cùng với nội dung bài thơ

Lời giải chi tiết:

- "Tiếng thu" của tác giả Lưu Trọng Lư chính là không nghe tiếng thu đó bằng tai mà nghe bằng trí tưởng tượng và nghe vang lên trong tâm hồn, mỗi khi thấy lá ở ngoài đường rụng nhiều và những đám mây bàng bạc ở trên không… về một thời xa xưa với biết bao kỉ niệm.

- Lời của chủ thể trữ tình nói với nhân vật “em". “Em” ở đây có thể được hiểu là người thương hay người mà nhân vật trữ tình hướng tới với những lời tâm sự. 

Sổ tay tổng hợp kiến thức môn Ngữ Văn giúp các em đạt điểm cao thi tốt nghiệp THPT. Đăng ký đặt hàng để nhận ưu đãi giảm giá cực tốt từ VUIHOC nhé!

2.3 Câu 3 trang 19 sgk văn 12/1 chân trời sáng tạo

Bài thơ đã được sáng tác theo thể thơ như thế nào? Nêu một vài biểu hiện về sự phù hợp giữa những yếu tố hình thức như thể thơ, hình ảnh, từ ngữ, biện pháp tu từ… với chủ đề và cảm hứng chủ đạo ở trong tác phẩm

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung của bài thơ

Lời giải chi tiết:

- Thể thơ được sử dụng là thể thơ năm chữ

- Trong không gian mùa thu được gợi mở ra một cách gián tiếp ấy, hình ảnh của ánh trăng cũng hiện ra vô cùng đặc biệt, nó vẫn đẹp như vậy nhưng không gợi ra được niềm hân hoan và vui sướng khi thưởng ngắm.

- “Dưới trăng mờ thổn thức”, câu thơ đã gợi cho chúng ta liên tưởng đến không gian của một đêm trăng mùa thu, và cũng như chính cái mùa của những sự phôi phai thì ánh trăng cũng nồng đượm sự buồn bã.

- Ánh trăng mờ gợi cho ta liên tưởng tới một đôi mắt long lanh và ngấn lệ của một con người đa tình, đang nhớ nhung ở trong đau khổ và mong chờ.

- Chủ đề về mùa thu 

- Cảm hứng chủ đạo: dựa trên cảnh sắc hình ảnh vô cùng bình dị của mùa thu. Gợi mở cho người đọc về một bức tranh mùa thu tuyệt đẹp nhưng cũng mang tới cảm giác man mác buồn.

2.4 Câu 4 trang 19 sgk văn 12/1 chân trời sáng tạo

Tiếng thu được sáng tác dựa theo phong cách nào? Nêu một vài biểu hiện của phong cách sáng tác đã được thể hiện thông qua văn bản

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung của bài thơ

Lời giải chi tiết:

- Bài thơ Tiếng thu đã được sáng tác dựa theo phong cách lãng mạn.

- Biểu hiện: Bài thơ có khuynh hướng phá vỡ những quy phạm nhằm giải phóng con người và bộc lộ cá tính một cách tự do nhất. Bài thơ bứt phá ra khỏi những khuôn khổ thi luật và ngôn ngữ của thơ văn thời trung đại, giải phóng cái tôi của thời hiện đại và cá tính sáng tạo của nhà văn.

2.5 Câu 5 trang 19 sgk văn 12/1 chân trời sáng tạo

Tìm đọc bài thơ Thu vịnh (tác giả Nguyễn Khuyến). Chỉ ra và lí giải về sự khác biệt giữa hai bài Thu vịnh và Tiếng thu với các khía cạnh sau:

a. Cách cảm nhận cùng với sự gợi tả bức tranh mùa thu.

b. Cách thể hiện tình cảm và tâm trạng của chủ thể trữ tình.

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ nội dung của bài thơ 

- Tìm đọc bài thơ Thu vịnh (tác giả Nguyễn Khuyến)

Lời giải chi tiết:

 a. Cách cảm nhận cùng với sự gợi tả bức tranh mùa thu

- Bài thơ Thu vịnh là cái nhẹ, cái thanh, cái cao của nhà thơ. Nó mang cả tinh thần cùng với cả cảnh mùa thu ở miền Bắc và cũng chất chứa trong đó chính là nỗi u uẩn của thi nhân.

- Bài thơ Tiếng thu và mùa thu cũng khiến cho Lưu Trọng Lư có quá nhiều cảm xúc. Tác giả đã chọn cho mình một góc riêng biệt để ngắm thu mà mơ mẩn về thu để rồi đứng ngồi không yên khi cái cảm xúc ấy ùa về và để rồi viết ra những trang thu tuyệt diệu.

b. Cách thể hiện tình cảm và tâm trạng của chủ thể trữ tình.

* Bài thơ Tiếng thu:

+ Bức tranh mùa thu được gợi mở ra ở trong câu hỏi thứ nhất: Mùa thu với ánh “trăng mờ” thơ mộng đã về nhưng lại khiến cho tất cả chúng ta cảm thấy buồn man mác và mơ hồ

+ Hình ảnh của người cô phụ nhớ chồng đang chinh chiến ở nơi xa khiến cho chúng ta hiểu được vì sao mùa thu lại man mác buồn, vì mùa thu lãng mạn như vậy nhưng niềm hạnh phúc của người cô phụ lại không được trọn vẹn

+ Khung cảnh mùa thu thật đẹp hiện ra rất rõ nét nhưng lại không còn lãng mạn do tiếng lá thu “xào xạc” cùng với hình ảnh chú nai vàng đang đứng một mình ngơ ngác thật sự cô đơn giống như nàng cô phụ và như tâm hồn của tác giả vậy

* Bài thơ Thu vịnh:

- Phân tích 2 câu thơ đầu tiên:

+ Trời thu xanh ngắt mấy từng cao là một hình ảnh mô tả về màu sắc của trời thu, với màu xanh ngắt lại cao vút.

+ Sự rung chuyển nhẹ nhàng của những ‘’cần trúc’’ càng làm tăng thêm sự tĩnh lặng cùng với sự sâu lắng của bầu trời

+ Nhà thơ miêu tả một khung cảnh của mùa thu vừa có cảnh thật lại vừa có không khí mùa thu

+ Từ "lơ phơ" có thể đang ám chỉ sự nhẹ nhàng và mềm mại của trúc khi phải chịu đựng sức ép từ gió.

- Phân tích 2 câu tiếp theo:

+ Nước biếc trông như tảng khói phủ" là một hình ảnh mô tả về màu sắc của nước, với màu biếc giống như một tảng khói mờ mịt

+ Từ "mặc" ở đây có nghĩa là để cho ánh trăng tự nhiên được chiếu vào, tạo ra một hiệu ứng ánh sáng vô cùng đặc biệt ở trên mặt nước biếc.

+ Chỉ một vài tô điểm nhỏ của mùa thu đã khiến cho mùa thu có vẻ trìu mến.

- Phân tích 2 câu tiếp theo:

+ Cả hai câu thơ này tạo ra một hình ảnh về cảnh vật mùa thu cùng với những chùm hoa ở trước gương nước.

+ Hình ảnh này mang tới một cảm giác thần tiên và lãng mạn, và có thể tượng trưng cho sự tĩnh lặng cùng với sự kỳ diệu của thiên nhiên

- Phân tích 2 câu cuối cùng:

+ "Nhân hứng cũng vừa toan cất bút" là một câu thơ mô tả tâm trạng của người viết khi cảm thấy thực sự khó khăn trong việc viết.

+ Có lẽ cụ Nguyễn đã “thẹn với ông Đào'' là về khí tiết.

+ Cả hai câu thơ ấy tạo ra một hình ảnh về tâm trạng của người viết khi gặp phải khó khăn trong việc viết và cảm thấy vô cùng xấu hổ trước người khác.

Bài viết trên chính là phần Soạn bài Tiếng thu Văn 12 tập 1 Chân trời sáng tạo vô cùng chi tiết mà VUIHOC muốn các em tham khảo. Thông qua những hình ảnh và chi tiết về mùa thu, tác giả muốn nói lên tâm trạng buồn của nhân vật trữ tình.

Ngoài phần soạn này ra, nếu các em có mong muốn được tham khảo những bài soạn văn khác hoặc bài soạn trong các môn học khác thì hãy nhanh tay truy cập vào website chính thức của VUIHOC để đăng ký nhanh chóng khoá học cho mình và được giải đáp những thắc mắc trực tiếp từ các thầy cô giáo với trình độ chuyên môn cao và vô cùng nhiệt huyết của VUIHOC nhé!

>> Mời bạn tham khảo thêm: 

• Tràng giang
• Xuân Diệu
• Thực hành tiếng Việt trang 17