Soạn bài Văn học và tác dụng chiều sâu trong việc xây dựng nhân cách văn hóa con người

1. Soạn bài Văn học và tác dụng chiều sâu trong việc xây dựng nhân cách văn hóa con người: Chuẩn bị 

Đọc trước toàn bộ văn bản sau đó tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Hoàng Ngọc Hiến

Phương pháp giải:

Tìm hiểu ở trên Internet, sách và báo… 

Lời giải chi tiết:

* Tác giả Hoàng Ngọc Hiến:

a. Tiểu sử và cuộc đời:

+ Sinh năm 1930, mất năm 2011

+ Quê quán: Làng Đông Thái, xã Tùng Ảnh, huyện Đức Thọ thuộc tỉnh Hà Tĩnh.

+ Nghề nghiệp: dịch giả văn học Việt Nam đương đại, nhà lý luận phê bình và là nguyên hiệu trưởng Trường Viết văn Nguyễn Du.

- Cuộc đời:

+ Sau năm 1945, ông cùng với gia đình đi tản cư đến học Trường trung học chuyên khoa Huỳnh Thúc Kháng tại Vinh và được gửi đi để đào tạo ở Liên Xô.

+ Năm 1959, ông làm nghiên cứu sinh sau đó bảo vệ thành công Tiến sĩ Văn học chuyên ngành lý luận, phê bình.

+ Năm 1987, ông chính thức là Hội viên Hội nhà văn Việt Nam

b. Sự nghiệp văn chương

- Những tác phẩm nổi tiếng: Văn học gần và xa, Văn học Xô Viết đương đại,….

- Phong cách sáng tác:

+ Xoay quanh các thể loại khảo cứu và phê bình, nổi tiếng với khái niệm “văn học phải đạo” để nói về văn học chính thống xã hội chủ nghĩa 

+ Ông chủ yếu nghiên cứu và phê bình về văn học của thời đại, từ đó đưa ra những đánh giá, nhận xét cùng với kết luận trong những sáng tác của ông

2. Soạn bài Văn học và tác dụng chiều sâu trong việc xây dựng nhân cách văn hóa con người: Đọc hiểu 

2.1 Vấn đề chính mà tác giả đã nêu lên ở phần mở đầu là gì ?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung của phần mở đầu

Lời giải chi tiết:

Vấn đề chính mà tác giả đã nêu lên ở phần mở đầu đó là: Vị thế của của văn học có nguy cơ bị sút kém ở trong đời sống hiện đại ngày nay

2.2 Chú ý vào sự khác nhau giữa xem truyền hình với đọc sách.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung của phần mở đầu

Lời giải chi tiết:

Sự khác nhau giữa xem truyền hình với đọc sách:

- Khả năng tiếp nhận: 

+ Truyền hình: Hấp dẫn và dễ tiếp nhận hơn, không đòi hỏi đến nỗ lực tích cực của trí tuệ 

+ Đọc sách: Phải có nỗ lực về trí tuệ, phải đọc đi đọc lại sau đó ngẫm nghĩ 

- Khả năng ghi nhớ: 

+ Truyền hình: không ghi nhớ được lâu 

+ Đọc sách: ghi nhớ rất lâu và sâu hơn

2.3 Tác dụng của sách là như thế nào ?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung của đoạn cuối trong phần mở đầu

Lời giải chi tiết:

Tác dụng của sách:

- Là nền tảng giúp rèn luyện và phát triển của trí tuệ 

- Tạo ra cái cốt lõi vững trãi đối với trí tuệ 

2.4 Những kiến nghị của tác giả liên quan tới đối tượng nào?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung trong đoạn cuối của phần một 

Lời giải chi tiết:

Những kiến nghị của tác giả liên quan tới đối tượng:

- Trẻ em: thói quen đọc sách từ ngay khi nhỏ tuổi

- Phụ huynh: thấy được nguy hại của việc các em suốt ngày chỉ ngồi trước màn hình xem truyền hình,.. mà không mó đến sách

- Nhà xuất bản sách: quan tâm tới hình thức của sách

- Nhà nước: sử dụng truyền hình nhằm tuyên truyền cho sách

Đăng ký ngay với VUIHOC để sở hữu cuốn sổ tay Ngữ Văn tổng hợp kiến thức và các tips học văn cực kỳ thú vị!

2.5 Chú ý vào những phân tích của tác giả về tác dụng vô cùng to lớn của văn học.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung của phần hai 

Lời giải chi tiết:

Tác dụng to lớn của văn học đó là: 

+ Giúp con người hiểu được những mặt mạnh và mặt yếu cùng với những tiềm lực lớn lao 

+ Có chức năng giáo dục: Có giá trị tâm lý rất sâu sắc, phát huy sự tự ý thức của mỗi người đọc.

→  Phân tích lập luận logic và chặt chẽ nhằm đưa ra kết luận xác đáng.

2.6 Những lí lẽ và bằng chứng mà tác giả đã nêu lên là gì ?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung của phần hai 

Lời giải chi tiết:

Lí lẽ và dẫn chứng mà tác giả đã nêu lên là

- Lí lẽ 1: Khoa học khó có thể nào nắm bắt được tâm lý của con người 

→   Dẫn chứng: “Trong đời sống tâm hồn và tâm lí của con người ngày càng trở nên phức tạp, có những mảng, những lớp chiều sâu, những uẩn khúc chỉ có văn học và nghệ thuật mới soi thấu”

- Lí lẽ 2: Văn học có tác dụng vô cùng to lớn và sâu sắc giúp cho con người hiểu rõ được mình

→   Dẫn chứng chính là Câu nói của Bi- ê-lin-xki

- Lí lẽ 3: Chức năng giáo dục 

→   Dẫn chứng chính là Câu nói của triết gia Se-ne-ca

2.7 Văn học và nghệ thuật có vai trò quan trọng ra sao?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung của phần hai 

Lời giải chi tiết:

Văn học và nghệ thuật có vai trò hết sức quan trọng:

- Quản lí sự cải hóa và sự hình thành nhân cách ở bên trong mỗi con người 

- Mỗi văn nghệ sĩ là một cán bộ quản lý đặc biệt – nếu có tài năng hiểu được lòng người thì “hoạt động nghệ thuật sẽ là loại công tác quản lí có hiệu quả sâu sắc và gọn nhẹ nhất, tác động trực tiếp tới đối tượng không phải thông qua cấp trung gian,…”

2.8 Văn học nghệ thuật còn có khả năng giáo dục những năng lực nào khác?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung của phần ba

Lời giải chi tiết:

Văn học nghệ thuật có khả năng giáo dục được những năng lực: 

- Giáo dục năng lực cảm nhận được sự thật

- Giáo dục năng lực cảm nhận được những nỗi đau nhân tình 

- Giáo dục năng lực cảm nhận được cái đẹp 

2.9 Chú ý những lí lẽ mà tác giả đã sử dụng.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung của phần ba

Lời giải chi tiết:

- Những lý lẽ mà tác giả đã sử dụng:

+ Quen với sự dối trá, mập mờ,….có thể sẽ bị dị ứng

+ Quen với lối sống bo bo, …dửng dưng với số phận của người khác

→ Chứng minh lí luận năng lực cảm nhận được cái đẹp ở con người ngày càng sút kém

2.10 Phần kết khẳng định được điều gì ?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung của phần ba

Lời giải chi tiết:

Phần kết khẳng định về sứ mệnh vĩnh cửu, bao trùm của văn học nghệ thuật chính là giáo dục năng lực cảm nhận được sự thật, năng lực cảm nhận được nỗi đau nhân tình và cảm nhận được cái đẹp. 

>> Xem thêm: Soạn văn 12 cánh diều 

3. Soạn bài Văn học và tác dụng chiều sâu trong việc xây dựng nhân cách văn hóa con người: Trả lời câu hỏi cuối bài 

3.1 Câu 1 trang 141 sgk văn 12/1 cánh diều 

Nhan đề “Văn học và tác dụng chiều sâu trong việc xây dựng nhân cách văn hoá con người” cho em biết mục đích và nội dung chính của văn bản đó là gì?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung của các phần sau đó trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Nhan đề Văn học và tác dụng chiều sâu trong việc xây dựng nhân cách văn hóa con người đã cho em biết:

- Mục đích: 

+ Giúp người đọc có thể nhận thức được giá trị của văn học gắn liền với việc đọc sách

+ Thể hiện được tầm quan trọng của văn học ở trong việc phát triển và xây dựng nhân cách của mỗi con người 

- Nội dung chính của văn bản: Bàn về văn học và giá trị của văn học ở trong việc xây dựng và hình thành nhân cách của mỗi con người

3.2 Câu 2 trang 141 sgk văn 12/1 cánh diều

Hãy nêu nội dung chính của mỗi phần được đánh số ở trong văn bản

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung của các phần sau đó trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

+ Phần 1: Sự khác nhau giữa xem truyền hình với đọc sách.

+ Phần 2: Vai trò quan trọng của văn học với nghệ thuật.

+ Phần 3: Văn học nghệ thuật cùng với chức năng giáo dục đa năng lực

3.3 Câu 3 trang 141 sgk văn 12/1 cánh diều

Xác định vấn đề trọng tâm của văn bản (hay luận đề). Tác giả Hoàng Ngọc Hiến đã phân tích ý nghĩa của vấn đề ở trong văn bản như thế nào?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung của các phần sau đó trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

- Vấn đề trọng tâm của văn bản chính là vai trò và chức năng của văn học ở trong việc xây dựng nhân cách con người.

- Tác giả đã phân tích ý nghĩa của vấn đề đó bằng cách nêu ra để bàn luận. Tác giả đã nêu vấn đề và luận điểm của mình, sau đó sử dụng đến những lí lẽ, dẫn chứng nhằm chứng minh cho luận điểm ấy.

3.4 Câu 4 trang 141 sgk văn 12/1 cánh diều

Chỉ ra và phân tích một vài biện pháp giúp làm tăng tính khẳng định và phủ định của vấn đề trong văn bản.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung của văn bản và chỉ ra một vài biện pháp làm tăng tính khẳng định và phủ định của vấn đề ở trong văn bản

Lời giải chi tiết:

- Một vài biện pháp làm tăng tính khẳng định và phủ định :

+ Sử dụng các từ, các câu khẳng định và phủ định : “con người không phải lúc nào cũng làm chủ được bản thân mình”; “văn học có tác dụng to lớn và sâu sắc giúp con người hiểu chính mình”; “ không đòi hỏi nỗ lực tích cực của trí tuệ”;… Các câu văn chứa những từ ngữ phủ định hay khẳng định mạnh mẽ như là : không, không phải và có. Dựa vào những từ ngữ đó đã thể hiện được rõ ràng lập luận của tác giả, gia tăng thêm tính phủ định cũng như tính khẳng định cho văn bản.

+ Sử dụng giọng điệu mạnh mẽ và kiên quyết : “chỉ có văn học nghệ thuật mới soi thấu” ; “cần sử dụng truyền hình để tuyên truyền cho sách”. Với những câu văn mang sắc thái khẳng định cao và mang tính chất yêu cầu không phải lời cầu khiến, thông qua giọng điệu mạnh mẽ đã giúp khẳng định giá trị và vai trò thực sự quan trọng của văn chương

3.5 Câu 5 trang 141 sgk văn 12/1 cánh diều 

Em có nhận xét gì về cách lập luận cùng với ngôn ngữ biểu cảm trong văn bản Văn học và tác dụng chiều sâu ở việc xây dựng nhân cách văn hóa con người?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ toàn bộ văn bản

Tìm những câu văn sử dụng đến ngôn ngữ biểu cảm từ đó đưa ra lời nhận xét

Lời giải chi tiết:

- Cách lập luận: Văn bản có cách lập luận vô cùng chặt chẽ, được biểu hiện thông qua các luận điểm rất rõ ràng như câu văn “tôi muốn nêu mấy suy nghĩ về vị thế của văn học”; lí lẽ và dẫn chứng hoàn toàn thuyết phục. Đằng sau mỗi luận điểm, tác giả đều đưa ra được dẫn chứng thiết thực và hợp lý. Kết hợp với việc sử dụng các từ và các câu khẳng định, phủ định. Dựa vào những từ ngữ đó đã thể hiện được rõ ràng lập luận của tác giả.

- Ngôn ngữ biểu cảm: Giàu tính biểu cảm. Thể hiện thông qua việc tác giả kết hợp rất nhiều từ ngữ, như kết từ với tình thái từ : Vả chăng, thậm chí, lúc nào cũng, đành rằng, hơn lúc nào hết, quá,….

3.6 Câu 6 trang 141 sgk văn 12/1 cánh diều

Viết một đoạn văn (độ dài khoảng 12-15 dòng) phát triển ý trọng tâm đó là: “Văn học giúp em cảm nhận được nỗi đau của những kiếp người”

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung của văn bản từ đó viết đoạn văn dựa theo yêu cầu đề bài

Lời giải chi tiết:

Văn học là một trong những loại hình sáng tác tái hiện lại cuộc đời thông qua lớp ngôn từ nghệ thuật. Có thể nói rằng, văn học chính là tiếng nói của tình cảm và là sự giải bày cũng như gửi gắm tâm sự với chất liệu chính là đời sống con người. Qua văn học, độc giả cảm nhận được nhiều cung bậc tình cảm đa dạng ở trong thế giới nội tâm phức tạp, được đồng cảm, sẻ chia và gợi ra những tình cảm chưa có được tạo ra những tình cảm sẵn có. Nhà văn Bê-lin-xki đã từng nói rằng “Tác phẩm nghệ thuật sẽ chết nếu nó miêu tả cuộc sống chỉ để miêu tả, nếu nó không phải là tiếng thét khổ đau hay lời ca tụng hân hoan, nếu nó không đặt ra những câu hỏi hoặc trả lời những câu hỏi đó”, vì lẽ đó văn học chính là thước phim chân thật miêu tả về cuộc sống, giúp cho mỗi chúng ta cảm nhận được nỗi đau của kiếp người. Trong tác phẩm “Tắt đèn” của nhà văn Ngô Tất Tố đã diễn tả hết sức chân thực cuộc sống và thân phận người phụ nữ khiến cho người đọc không khỏi xót xa, khóc thương cho số phận của người dân nghèo. Qua những cuộc đời khác nhau được thể hiện thông qua các lăng kính văn chương sẽ giúp cho mỗi người chúng ta mở rộng tầm hiểu biết trong cuộc sống từ đó hoàn thiện được nhân cách của mỗi con người thông qua những bài học đạo đức và những bài học tình cảm tác động từ văn học.

Phần Soạn bài Văn học và tác dụng chiều sâu trong việc xây dựng nhân cách văn hóa con người dưới đây chính sẽ giúp cho chúng ta biết về những bàn luận của tác giả. Qua đó, văn bản sẽ giúp chúng ta đánh giá mức độ hiệu quả giữa hai công việc là đọc sách và xem truyền hình.

Ngoài phần soạn bài này ra, nếu các em muốn tham khảo thêm những bài soạn văn khác hay bất cứ bài soạn trong những môn học khác thì hãy nhanh tay truy cập vào trong website chính thức của VUIHOC để có thể đăng ký một cách nhanh nhất khoá học cho mình và được giải đáp những thắc mắc từ các thầy cô giáo của VUIHOC vô cùng tâm huyết và có trình độ chuyên môn cao nhé!

>> Mời bạn tham khảo thêm: 

• Thực hành tiếng Việt trang 126
• Viết bài nghị luận về một vấn đề có liên quan đến tuổi trẻ
• Tự đánh giá: Mưa xuân